Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

per otium Sl

  • 1 otium

    ōtium, iī, n., die Ruhe von Berufstätigkeit, das Nichtstun, die Geschäftslosigkeit, freie Zeit, Muße, das Stilleben, a) übh. (Ggstz. negotium [w. vgl.], labor, festmatio): otium inertissimum ac desidiosissimum, Cic.: cui non industrio otium poena est? Sen.: otium sine litteris mors est, Sen.: id velle paene dementis otii est, ist fast unsinnige Zeitverschwendung, Plin.: alere otium serendis rumoribus natum, Curt.: agere otium, Lucan.: agere vitam in otio, Ter.: amplexari otium, Cic.: sic sum otium complexus (ich habe mich so dem N. ergeben), ut ab eo divelli non queam, Cic.: se conferre de turba et a subselliis in otium soliumque, Cic.: cogitare in otio de negotiis, Cic.: otium dare corpori, Phaedr.: si quid datur oti, illudo chartis, Hor.: aliqua regio ad populi otium (Erholung) dedicata, Sen.: diffluere otio, Cic.: mollia otia peragere, in behaglichem Müßiggang leben, Ov.: haud otium est, Ter.: frui otio, Cic.: habere plus otii, Cic.: hebescere et languescere in otio, Cic.: languere otio, in Schlaffheit verfallen aus Mangel an öffentlicher Tätigkeit, Cic.: fortasse his rebus admoneris, ut te magis ac magis otio involvas (dich in ein Stilleben vergräbst), quod non abrumpi, sed intermitti volo, Plin. ep.: diuturno otio involuti, in ein dauerndes Stilleben vergraben, Amm.: marcescere otio, Liv.: marcescere otii situ et inertiā sopiri, Liv.: otium ex labore, copia ex inopia corpora varie movebat, Liv.: nancisci plus otii, Cic.: natio occupata in otio, dem geschäftigen Müßiggang ergeben, Phaedr.: ut non tam otium sibi quam negotium quaesisse videantur, Lact.: a negotiis publicis se removere ad otiumque perfugere, Cic.: persequi (suchen) otium, Cic.: non prospicere otio, Cic.: se in otium referre, sich ganz aus dem öffentlichen Leben zurückziehen, Cic.: remotum a studiis ambitionis otium ac tranquillitatem vitae sequi, Cic.: resides et otium sequentes, sich dem N. hingebend, Phaedr.: u. so hanc vitam urbanam atque otium secutus sum, Ter.: a rei publicae pulcherrimis muneribus otium sibi sumere, Cic.: tabescere otio, Cic.: venire in otium, Cic. – per otium (in aller Ruhe, mit Muße) cibum capere, Liv., spolia legere, Liv.: u. so quamlibet lambe (trinke) otio, Phaedr. – übtr., v. Lebl., quies aëris et otium et tranquillitas, Sen. nat. qu. 1, 2, 8: operis otium, das Ruhen der Arbeit, die Freizeit, Plin. 11, 25. – b) die freie Zeit, Muße für andere Arbeiten, otium rei si sit, Plaut.: cum otium est, Cic.: si modo tibi sit otium, Cic.: non hercle otium est nunc mi auscultandi, Ter. – m. ab u. Abl., tantumne ab re tua est oti tibi, aliena ut cures, Ter. heaut. 75. – bes. die freie Zeit, Muße zu wissenschaftl. Beschäftigungen, Tusculi requies atque otium, Cic.: otium litteratum, Cic.: moderatum atque honestum, Cic.: studiosum (gelehrte), Plin. ep.: abundare otio studioque, Cic.: otio nimio et ingeniis uberrimis affluere, Cic.: otium suum consumere in historia scribenda, Cic.: de his rebus in angulis consumendi otii causā disserere, Cic.: otium studio suppeditare, Cornif. rhet.: neque enim quisquam hoc Scipione elegantius intervalla negotiorum otio dispunxit, verstand es besser, die Pausen zwischen den Geschäften mit geistig belebter Muße auszufüllen, Vell. – Plur. meton., otia nostra, die Früchte meiner Muße (v. Gedichten), Ov. trist. 2, 224. – c) die politische Ruhe, Ruhe und Frieden im Staate (oft verb. pax atque otium, otium paxque), otium domesticum, Cic.: diuturnitas otii, Caes.: nihil est tam populare quam pax, tranquillitas, otium, Cic.: omnis opera atque quaestus alitur otio, Cic.: amplexari otium, die Erhaltung der Ruhe zu fördern suchen, Cic.: otii esse amantissimum, am friedliebendsten sein, Cic.: ex maximo bello tantum otium toti insulae conciliare, ut etc., Nep.: valde me ad otium pacemque converto, Cic.: deducere rem ad otium, die Sache gütlich beilegen, Caes.: impune in otio esse posse, ungestr. in R. u. Fr. leben können, Cic.: perturbare otium, Cic.: nec cernentes ex illo brevi otio (Waffenruhe) multiplex bellum rediturum, Liv. – studia recta et honesta per otium (in Friedenszeiten) concelebrata, Cornif. rhet. – m. ab u. Abl. (s. Müller Liv. 1, 31, 5), ab hoste otium fuit, Liv.: ab seditionibus urbanis otium fuit, Liv.

    lateinisch-deutsches > otium

  • 2 otium

    ōtium, iī, n., die Ruhe von Berufstätigkeit, das Nichtstun, die Geschäftslosigkeit, freie Zeit, Muße, das Stilleben, a) übh. (Ggstz. negotium [w. vgl.], labor, festmatio): otium inertissimum ac desidiosissimum, Cic.: cui non industrio otium poena est? Sen.: otium sine litteris mors est, Sen.: id velle paene dementis otii est, ist fast unsinnige Zeitverschwendung, Plin.: alere otium serendis rumoribus natum, Curt.: agere otium, Lucan.: agere vitam in otio, Ter.: amplexari otium, Cic.: sic sum otium complexus (ich habe mich so dem N. ergeben), ut ab eo divelli non queam, Cic.: se conferre de turba et a subselliis in otium soliumque, Cic.: cogitare in otio de negotiis, Cic.: otium dare corpori, Phaedr.: si quid datur oti, illudo chartis, Hor.: aliqua regio ad populi otium (Erholung) dedicata, Sen.: diffluere otio, Cic.: mollia otia peragere, in behaglichem Müßiggang leben, Ov.: haud otium est, Ter.: frui otio, Cic.: habere plus otii, Cic.: hebescere et languescere in otio, Cic.: languere otio, in Schlaffheit verfallen aus Mangel an öffentlicher Tätigkeit, Cic.: fortasse his rebus admoneris, ut te magis ac magis otio involvas (dich in ein Stilleben vergräbst), quod non abrumpi, sed intermitti volo, Plin. ep.: diuturno otio involuti, in ein dauerndes Stilleben vergraben, Amm.: marcescere otio, Liv.: marcescere otii situ et inertiā sopiri, Liv.: otium ex labore, copia ex
    ————
    inopia corpora varie movebat, Liv.: nancisci plus otii, Cic.: natio occupata in otio, dem geschäftigen Müßiggang ergeben, Phaedr.: ut non tam otium sibi quam negotium quaesisse videantur, Lact.: a negotiis publicis se removere ad otiumque perfugere, Cic.: persequi (suchen) otium, Cic.: non prospicere otio, Cic.: se in otium referre, sich ganz aus dem öffentlichen Leben zurückziehen, Cic.: remotum a studiis ambitionis otium ac tranquillitatem vitae sequi, Cic.: resides et otium sequentes, sich dem N. hingebend, Phaedr.: u. so hanc vitam urbanam atque otium secutus sum, Ter.: a rei publicae pulcherrimis muneribus otium sibi sumere, Cic.: tabescere otio, Cic.: venire in otium, Cic. – per otium (in aller Ruhe, mit Muße) cibum capere, Liv., spolia legere, Liv.: u. so quamlibet lambe (trinke) otio, Phaedr. – übtr., v. Lebl., quies aëris et otium et tranquillitas, Sen. nat. qu. 1, 2, 8: operis otium, das Ruhen der Arbeit, die Freizeit, Plin. 11, 25. – b) die freie Zeit, Muße für andere Arbeiten, otium rei si sit, Plaut.: cum otium est, Cic.: si modo tibi sit otium, Cic.: non hercle otium est nunc mi auscultandi, Ter. – m. ab u. Abl., tantumne ab re tua est oti tibi, aliena ut cures, Ter. heaut. 75. – bes. die freie Zeit, Muße zu wissenschaftl. Beschäftigungen, Tusculi requies atque otium, Cic.: otium litteratum, Cic.: moderatum atque honestum, Cic.: studiosum (gelehrte), Plin. ep.: abundare otio studioque,
    ————
    Cic.: otio nimio et ingeniis uberrimis affluere, Cic.: otium suum consumere in historia scribenda, Cic.: de his rebus in angulis consumendi otii causā disserere, Cic.: otium studio suppeditare, Cornif. rhet.: neque enim quisquam hoc Scipione elegantius intervalla negotiorum otio dispunxit, verstand es besser, die Pausen zwischen den Geschäften mit geistig belebter Muße auszufüllen, Vell. – Plur. meton., otia nostra, die Früchte meiner Muße (v. Gedichten), Ov. trist. 2, 224. – c) die politische Ruhe, Ruhe und Frieden im Staate (oft verb. pax atque otium, otium paxque), otium domesticum, Cic.: diuturnitas otii, Caes.: nihil est tam populare quam pax, tranquillitas, otium, Cic.: omnis opera atque quaestus alitur otio, Cic.: amplexari otium, die Erhaltung der Ruhe zu fördern suchen, Cic.: otii esse amantissimum, am friedliebendsten sein, Cic.: ex maximo bello tantum otium toti insulae conciliare, ut etc., Nep.: valde me ad otium pacemque converto, Cic.: deducere rem ad otium, die Sache gütlich beilegen, Caes.: impune in otio esse posse, ungestr. in R. u. Fr. leben können, Cic.: perturbare otium, Cic.: nec cernentes ex illo brevi otio (Waffenruhe) multiplex bellum rediturum, Liv. – studia recta et honesta per otium (in Friedenszeiten) concelebrata, Cornif. rhet. – m. ab u. Abl. (s. Müller Liv. 1, 31, 5), ab hoste otium fuit, Liv.: ab seditionibus urbanis otium fuit, Liv.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > otium

  • 3 otium

    ōtĭum, ĭi, n.
    I.
    In gen., leisure, vacant time, freedom from business (class.; opp. negotium; cf.: immunitas, vacatio): otio qui nescit uti plus negoti habet, Quam, etc., Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 252 Vahl.): fecero;

    quamquam haut otium est,

    Plaut. Poen. 4, 2, 36:

    tantumne ab re tuast oti tibi?

    Ter. Heaut. 1, 1, 23: clarorum virorum atque magnorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

    in otio de negotiis cogitare,

    Cic. Off. 3, 1, 1:

    otium inertissimum et desidiosissimum,

    id. Agr. 2, 33, 91.—
    II.
    In partic.
    A.
    Ease, inactivity, idle life (cf.:

    ignavia, desidia, inertia): vitam in otio agere,

    Ter. Ad. 5, 4, 9:

    hebescere et languescere in otio,

    Cic. Ac. 2, 2, 4:

    propter desidiam in otio vivere,

    id. Agr. 2, 37, 103:

    otio tabescere,

    id. Att. 2, 14, 1:

    languere otio,

    id. N. D. 1, 4, 7:

    otium segne trahere,

    Tac. H. 4, 70:

    magna otia caeli,

    Juv. 6, 394:

    otium sine litteris mors est,

    Sen. Ep. 82, 2:

    ducere otia segnia,

    Ov. P. 1, 5, 44:

    exercere otia molli cura,

    Sil. 15, 707. —
    B.
    Leisure, time for any thing;

    esp. for literary occupation: otium moderatum atque honestum,

    Cic. Brut. 2, 8: ad scribendum, id. Or. 1, 1, 3:

    otium consumere in historiā scribendā,

    id. de Or. 2, 13, 57:

    otium litteratum,

    id. Tusc. 5, 36, 105:

    Tusculani requies atque otium,

    id. de Or. 1, 52, 224:

    studiosum,

    Plin. Ep. 1, 22, 11:

    abundare otio et studio,

    Cic. de Or. 1, 6, 22:

    otium rei si sit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 165:

    otium habere ad potandum,

    Ter. Phorm. 5, 5, 3:

    auscultandi,

    time to hear, id. Ad. 3, 65:

    horum libros delectationi causa, cum est otium, legere soleo,

    when I have time, Cic. de Or. 2, 14, 59:

    si modo tibi est otium,

    if you have time, id. Part. Or. 1, 1:

    otium studio suppeditare,

    to devote time to study, Auct. Her. 1, 1, 1:

    cum in otium venerimus,

    Cic. Att. 1, 7:

    me alebat Parthenope studiis florentem ignobilis oti,

    i. e. unwarlike, peaceful leisure, Verg. G. 4, 564.—
    2.
    The fruit of leisure:

    otia nostra,

    i. e. my poems, Ov. Tr. 2, 224.—
    C.
    Rest, repose, quiet, peace (opp. bellum), Ter. Ad. prol. 20:

    pax, tranquillitas, otium,

    Cic. Agr. 2, 37, 102:

    mollia peragebant otia,

    enjoyed calm repose, Ov. M. 1, 100:

    multitudo insolens belli diuturnitate otii,

    Caes. B. C. 2, 36:

    res ad otium deducere,

    id. ib. 1, 5:

    valde me ad otium pacemque converto,

    Cic. Q. Fr. 3, 5, 5:

    ex maximo bello tantum otium toti insulae conciliavit,

    Nep. Tim. 3, 2:

    studia per otium concelebrata,

    in times of peace, Cic. Inv. 1, 3, 4:

    ab hoste otium fuit,

    Liv. 3, 32:

    ab seditionibus urbanis,

    id. 3, 35:

    otium bello (rogare),

    Hor. C. 2, 16, 5; 4, 15, 18:

    quies aëris et otium et tranquillitas,

    Sen. Q. N. 1, 2, 8:

    operis otium,

    Plin. 11, 10, 10, § 25.—
    D.
    Adverb.
    1.
    Abl. otio, at leisure, leisurely:

    quam libet lambe otio,

    Phaedr. 1, 24, 6.—
    2.
    Per otium, at leisure:

    spolia legere,

    Liv. 27, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > otium

  • 4 ōtium

        ōtium ī, n    [1 AV-], leisure, vacant time, freedom from business: tantumne ab re tuāst oti tibi? T.: non minus oti quam negoti: otium inertissimum.—Ease, inactivity, idleness: vitam in otio agere, T.: genus amantissimum oti: languere otio: magna otia caeli, Iu.: ducere otia segnia, O.—Leisure, time: vellem tantum haberem oti, ut possem, etc.: ad scribendum: litteratum: auscultandi, time to hear, T.: cum est otium, legere soleo, when I have time: si modo tibi est otium, if you have time.—Rest, repose, quiet, peace: pax, tranquillitas, otium: mollia peragebant otia, enjoyed calm repose, O.: insolens belli diuturnitate oti, Cs.: ex maximo bello tantum otium totae insulae conciliavit, N.: studia per otium concelebrata, in times of peace: studia ignobilis oti, V.: spolia per otium legere, at their ease, L.: quam libet lambe otio, Ph.— The fruit of leisure: Excutias oculis otia nostra tuis, i. e. poems, O.
    * * *
    leisure; spare time; holiday; ease/rest/peace/quiet; tranquility/calm; lull

    Latin-English dictionary > ōtium

  • 5 per

    per, prep. with acc. (by solecism with abl. PER QVO, = whereby, Inscr. Miseni Repert. ex a. p. Chr. n. 159; Inscr. Orell. 3300) [kindr. with Gr. para; Sanscr. pāra, ulterior; Lith. pèr; cf.: parumper, paulisper; v. Curt. Griech. Etym. p. 269], denotes, like the Gr. dia, motion through a space, or extension over it.
    I.
    Lit., of space, through, through the midst of, throughout, all over, all along: per amoena salicta raptare aliquem, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 40 Vahl.): inde Fert sese (equus) campi per caerula laetaque prata, id. ap. Macr. S. 6, 3 (id. v. 505 ib.): per amoenam urbem leni fluit agmine flumen, id. ap. id. ib. 6, 4 (id. v. 177 ib.):

    per membranas oculorum cernere,

    Cic. N. D. 2, 57, 142:

    coronam auream per forum ferre,

    id. Att. 14, 16, 2:

    iit hasta per tempus utrumque,

    Verg. A. 9, 418:

    se per munitiones deicere,

    Caes. B. G. 3, 26:

    per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignes,

    Hor. Ep. 1, 1, 46:

    per ignes,

    Ov. M. 8, 76:

    per Averna,

    id. ib. 14, 105:

    per caelum,

    Verg. A. 4, 700:

    per vias fabulari,

    in all the streets, Plaut. Cist. 5, 1:

    per totam urbem,

    id. Ep. 2, 2, 11:

    qui per provincias atque imperium tuum pecunias ei credidissent,

    in the provinces, Cic. Fam. 1, 7, 6:

    invitati hospitaliter per domos,

    Liv. 1, 9:

    via secta per ambas (zonas),

    Verg. G. 1, 238; 245:

    nascuntur copiosissime in Balearibus ac per Hispanias,

    in, Plin. 19, 5, 30, § 94:

    per illas gentes celebratur,

    throughout, Tac. A. 12, 12:

    gustūs elementa per omnia quaerunt,

    Juv. 11, 14.—

    Placed after the noun: viam per,

    Lucr. 6, 1264:

    transtra per et remos et pictas abiete puppes,

    Verg. A. 5, 663; 6, 692.
    II.
    Transf.
    A.
    Of time, through, throughout, during, for:

    quod des bubus per hiemem,

    the winter through, during the winter, Cato, R. R. 25:

    nulla res per triennium, nisi ad nutum istius, judicata est,

    Cic. Verr. 1, 5, 13:

    nulla abs te per hos dies epistula... venerat,

    during these days, id. Att. 2, 8, 1:

    per decem dies ludi facti sunt,

    id. Cat. 3, 8, 20:

    per idem tempus,

    during, at, in the course of, id. Brut. 83, 286; Suet. Galb. 10:

    per noctem cernuntur sidera,

    during the night, in the night-time, Plin. 2, 10, 7, § 48:

    per inducias,

    during, Liv. 38, 2: per multa bella, id. 8, 13:

    per ludos,

    id. 2, 18:

    per comitia,

    Suet. Caes. 80:

    per somnum,

    id. ib. 45: per tempus, during, i. e. at the right time, = in tempore, Plaut. Poen. 1, 1, 6; Ter. And. 4, 4, 44; id. Hec. 4, 3, 16.—So distr.:

    per singulas noctes,

    Suet. Caes. 1; id. Calig. 22; cf.:

    per haec,

    meanwhile, id. Claud. 27:

    per quae,

    id. Tib. 52.—
    B.
    To indicate the agent, instrument, or means, through, by, by means of:

    statuerunt injurias per vos ulcisci,

    Cic. Verr. 2, 2, 3, § 9:

    detrimenta publicis rebus per homines eloquentissimos importata,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    quid ais? vulgo occidebantur? Per quos? et a quibus?

    by whom? and by whose command? id. Rosc. Am. 29, 80:

    quae domi gerenda sunt, ea per Caeciliam transiguntur,

    id. ib. 51, 149:

    quod nefarium stuprum non per illum factum est,

    id. Cat. 2, 4, 7.—Placed after its case:

    Exerce vocem, quam per vivis et colis,

    Plaut. Poen. prol. 13.—Esp.: per fidem decipere, fallere, etc. (= datā fide): per fidem deceptus sum, through confidence, i. e. in my host who betrayed me, Plaut. Most. 2, 2, 69; Cic. Inv. 1, 39, 71; Caes. B. G. 1, 46, 3.—So, per se, per te, through himself, by himself, of himself, etc.:

    homo per se cognitus, sine ullā commendatione majorum,

    Cic. Brut. 25, 96:

    per me tibi obstiti, = solus,

    by myself, id. Cat. 1, 5, 11:

    satis per te tibi consulis,

    Hor. Ep. 1, 17, 1:

    per se solus,

    Liv. 1, 49.—With ipse:

    nihil ipsos per se sine P. Sullā facere potuisse,

    Cic. Sull. 24, 67:

    ipsum per se, suā vi, sua naturā, sua sponte laudabile,

    id. Fin. 2, 15, 50.—To form an adverb. expression, in, by, through, etc.:

    non dubitavi id a te per litteras petere,

    by letter, Cic. Fam. 2, 6, 2:

    per summum dedecus vitam amittere,

    in the most infamous manner, most infamously, id. Rosc. Am. 11, 30:

    per iram facere aliquid,

    in anger, id. Tusc. 4, 37, 79:

    per commodum,

    Liv. 30, 29, 3 (cf. II. A. supra):

    per commodum rei publicae,

    id. 10, 25, 17; 22, 57, 1; 31, 11, 2:

    per ludum et jocum,

    sporting and jesting, in sport and jest, Cic. Verr. 2, 1, 60, § 155; cf. id. ib. 2, 5, 70, §

    181: per vim,

    forcibly, Sall. J. 23, 1:

    per dolum,

    id. ib. 11, 8:

    per otium,

    at leisure, Liv. 4, 58, 12:

    ceteris copiis per otium trajectis,

    id. 21, 28, 4:

    cibo per otium capto,

    id. 21, 55, 1:

    per tumultum = tumultuose,

    id. 44, 45, 14. —
    C.
    To designate the reason, cause, inducement, etc., through, for, by, on account of, for the sake of:

    per metum mussari,

    Plaut. Aul. 2, 1, 12:

    qui per virtutem perit, at non interit,

    id. Capt. 3, 5, 32:

    cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

    per aetatem,

    Caes. B. G. 2, 16 fin.:

    Druso propinquanti quasi per officium obviae fuere legiones,

    Tac. A. 1, 24:

    ut nihil eum delectaret, quod aut per naturam fas esset aut per leges liceret,

    Cic. Mil. 16, 43:

    cum per valetudinem posses, venire tamen noluisti,

    id. Fam. 7, 1, 1: per me, per te, etc., as far as concerns me, you, etc.:

    si per vos licet,

    Plaut. As. prol. 12:

    per me vel stertas licet,

    Cic. Ac. 2, 29, 93; cf.:

    sin hoc non licet per Cratippum,

    id. Off. 3, 7, 33:

    fides publica per sese inviolata,

    Sall. J. 33, 3:

    per me ista pedibus trahantur,

    Cic. Att. 4, 16, 10:

    per me stetisse, quo minus hae fierent nuptiae,

    Ter. And. 4, 2, 16:

    si per suos esset licitum,

    Nep. Eum. 10, 3:

    inspicere vitia nec per magistros nec per aetatem licebat,

    Macr. S. 1, 24. —Hence, in oaths, entreaties, asseverations, etc., by a god, by men, or by inanimate or abstract things, by:

    IOVRANTO PER IOVEM, etc., Tab. Bant. lin. 15: per pol saepe peccas,

    Plaut. Cas. 2, 6, 18; cf.:

    si per plures deos juret,

    Cic. Rab. Post. 13, 36:

    quid est enim, per deos, optabilius sapientiā?

    id. Off. 2, 2, 5:

    per deos atque homines,

    id. Div. 2, 55, 116:

    per dexteram te istam oro,

    id. Deiot. 3, 8; cf.:

    per tuam fidem Te obtestor,

    Ter. And. 1, 5, 55:

    nunc te per amicitiam et per amorem obsecro,

    id. ib. 2, 1, 26:

    per pietatem!

    Plaut. Trin. 2, 2, 4:

    per comitatem edepol, pater, etc.,

    id. ib. 2, 2, 52.—In this signif. often separated from its object:

    per ego vobis deos atque homines dies, ut, etc.,

    Plaut. Men. 5, 7, 1:

    per ego te deos oro,

    Ter. And. 3, 3, 6; 5, 1, 15:

    per ego te, fili... precor quaesoque, etc.,

    Liv. 23, 9, 2:

    per ego has lacrimas... te Oro,

    Verg. A. 4, 314; 12, 56; Tib. 4, 5, 7; Ov. F. 2, 841:

    per vos Tyrrhena faventum Stagna deum, per ego et Trebiam cineresque Sagunti Obtestor,

    Sil. 12, 79 sq.; 1, 658; Stat. Th. 11, 367.—With ellips. of object:

    per, si qua est... Intemerata fides, oro, i. e. per eam,

    Verg. A. 2, 142; 10, 903:

    per, si quid merui de te bene, perque manentem amorem, Ne, etc.,

    Ov. M. 7, 854.—Sometimes to indicate an apparent or pretended cause or inducement, under the show or pretext of, under color of:

    qui per tutelam aut societatem aut rem mandatam aut fiduciae rationem fraudavit quempiam,

    Cic. Caecin. 3, 7:

    naves triremes per causam exercendorum remigum ad fauces portus prodire jussit,

    under pretext of, Caes. B. C. 3, 24;

    v. causa: per speciem alienae fungendae vicis suas opes firmavit,

    Liv. 1, 41 fin.:

    per simulationem officii,

    Tac. H. 1, 74.—
    D.
    In composition, it usually adds intensity to the signif., thoroughly, perfectly, completely, exceedingly, very much, very (very often in Cicero's epistolary style, and in new-formed words, as perbenevolus, percautus, percupidus, perbelle, perofficiose, pergaudeo; see these articles): pervelle, perfacilis, peramanter; sometimes it denotes the completion of an action, e. g. perorare, peragere;

    sometimes it is repeated: perdifficilis et perobscura quaestio,

    Cic. N. D. 1, 1, 1; so id. Rep. 1, 12, 18; id. Brut. 43, 158; id. Cael. 20 fin.; id. Fam. 9, 20, 3 al.;

    but also: perexiguā et minuta,

    id. Tusc. 2, 13, 30:

    percautus et diligens,

    id. Q. Fr. 1, 1, 6, § 18 al.; cf. Madv. ad Cic. Fin. p. 410.—It frequently occurs in tmesi:

    nobis ista sunt pergrata perque jucunda,

    Cic. de Or. 1, 47, 205:

    per mihi mirum visum est,

    id. ib. 49, 214:

    per enim magni aestimo,

    id. Att. 10, 1, 1:

    ibi te quam primum per videre velim, = videre pervelim,

    id. ib. 15, 4, 2:

    Platoni per fuit familiaris,

    Gell. 2, 18, 1:

    per, inquit, magister optime, exoptatus mihi nunc venis,

    id. 18, 4, 2.—Per quam (also perquam), very, exceedingly, extremely:

    per quam breviter perstrinxi,

    Cic. de Or. 2, 49, 201:

    per quam modica civium merita,

    Plin. Pan. 60:

    per quam velim scire,

    very much indeed, id. Ep. 7, 27, 1:

    PARENTES PER QVAM INFELICISSIMI,

    Inscr. Murat. 953, 2.—As one word:

    illorum mores perquam meditate tenes,

    Plaut. Bacch. 3, 6, 16:

    propulit perquam indignis modis,

    id. Rud. 3, 3, 9:

    erat perquam onerosum,

    Plin. Ep. 2, 11, 13:

    perquam honorificum,

    id. ib. 3, 4, 3.—Separated by an intervening word:

    per pol quam paucos reperias,

    Ter. Hec. 1, 1, 1.—Placed after the word it governs; v. supra, I. fin. and II. B.

    Lewis & Short latin dictionary > per

  • 6 per

    per (altindisch pári, ringsum, griech. περί), Praep. m. Acc., bezeichnet nicht bloß ein Durchgehen durch oder über einen Raum oder Körper, sondern auch die Verbreitung u. Ausdehnung über denselben, dient also I) eig., in bezug auf den Raum: 1) zur Bezeichnung des Durchgangs durch od. über einen Ort: a) durch = durch... hindurch, alterum iter per provinciam nostram (erat) multo facilius, Caes.: sanguis per venas in omne corpus diffunditur et spiritus per arterias, Cic.: membranas oculorum perlucidas fecit, ut per eas cerni posset, Cic.: per os anima exhalata, Ov. – b) durch = über, über... hin, entlang, über... hinweg, coronam auream per forum ferre, Cic.: per temonem percurrere, Caes.: transire per corpora, Caes.: per gradus labi, Liv.: alqm per gradus deicere, Liv.: per patris corpus carpentum agere, Liv.: per munitiones se deicere, Caes.: spuma fluit per armos, Ov.: fugiens pauperiem per mare, per saxa, Hor. – per manus, von Hand zu Hand, trahi, tradere, Caes.: bildl., per manus traditae religiones, von einem zum anderen, Liv. – c) = vor... hin, incedunt per ora vestra magnifici, Sall.: nitidus quā quisque per ora cederet, Hor.: per ora hominum ferri, Plin. ep.: per ora hominum oder per hostium oculos traduci, Liv.: per ora civitatium traduci, Iustin.

    2) zur Bezeichnung der durchgängigen Verbreitung und Ausdehnung über eine ganze Linie oder durch einen ganzen Raum oder einzelne Teile desselben, über... hin, längs... hin, auf... hin, in od. auf... umher, unter... umher, equites per oram maritimam erant dispositi, Caes.: qui per imperii tui provincias ei credidissent, Cic.: per silvas vivit, Ov.: nascuntur in Balearibus ac per Hispanias, Plin.: invitati hospitaliter per domos (in den H. herum = von Haus zu Haus), Liv.: supplicatum per compita totā urbe est, Liv. – iactata per undas (ins Wasser), Verg.: ire per feras, unter... umher, Ov.: u. so ire per umbras, Verg.

    II) übtr.: A) in bezug auf die Zeit, zur Bezeichnung der ununterbrochenen Fortdauer, u. zwar: 1) zur Angabe der Zeit, durch die hindurch eine Tätigkeit sich erstreckt, durch... hin, durch... hindurch, lang, während, ludi decem per dies facti sunt, Cic.: incendium per duas noctes tenuit, Liv.: quam provinciam tenuistis a praedonibus liberam per hosce annos, Cic.: Romae regnatum est per septem reges, Eutr.

    2) zur Bezeichnung der Zeit, in deren Dauer ein einzelnes Ereignis fällt, während, im Verlauf, in, cum per ludos scorta raperentur, Liv.: per eos dies C. Figulus praetor Brundisium venit, Liv.: per diem perque noctem, Gell.: per illa tempora... pro sua quisque potentia certabant, Sall.: duo fuerunt per idem tempus dissimiles inter se, im Verlaufe derselben Zeit, Cic.: per tempus (während der rechten Zeit) advenis, Plaut. u. Ter.: visa dare obscuriora per somnium, Cic.: u. so per somnum, Cic.

    3) bei Substst., die eine Eigenschaft, Stimmung, einen Zustand bezeichnen, zur Angabe, daß in und während derselben etwas geschieht = während, in, deutsch auch oft = mit, unter, quod fecisset per iram, Cic.: per dilationes bellum geri, Liv.: insutum in culleum per summum dedecus vitam amittere, Cic.: sive illa (visa) in cogitatione informantur, sive in quiete, sive per vinum, sive per insaniam, Cic.: ad quos (honores) per ludum et neglegentiam pervenistis, Cic.: reddens mutua per iocum atque vinum, Catull.: und so oft per otium, per ludum iocumque, Liv.: per seria et ludum, Curt.: s. Drak. Liv. 4, 58, 12; 30, 29, 3. Mützell Curt. 3, 7 (17), 3.

    B) in bezug auf andere Verhältnisse: AA) im allg., zur Angabe des Durchlaufens gewisser Zustände usw., per tot extraordinaria imperia in summum fastigium evectus, Vell.: per multa deinde ac varia officia atque honores usque ad ministrationem totius imperii venit, Eutr.: per omnia, durchweg, in allen Stücken, Liv. u.a.

    BB) insbes., zur Angabe der mittelbar einwirkenden Person oder Sache, durch die (gleichs. hindurchgehend) etwas zustande kommt, und zwar: 1) die Person od. Sache als Mittel u. Werkzeug gedacht, durch, vermittelst, a) als wirkliches Mittel u. Werkzeug, statuerunt iniurias per vos ulcisci, Cic.: per indicem damnari, Cic.: per tres populos Galliae potiri, Caes. – per manus demitti, an den H., Caes.: per manus alcis servari et educi, Cic.: per indutias et spem pacis decipere alqm, Cic.: per scelus adipisci alqd, auf dem Wege des V., Cic.: per litteras, Cic. u.a.: per senatusconsultum, per legem, Sall. – per me, per te, per se = durch mich usw. = allein, für mich, selbständig, ohne jemandes Zutun, -Hilfe, ohne Mitwirken anderer, isoliert u. dgl. (v. Pers.u. Dingen), Cic., Caes. u.a.; vgl. Held Caes. b. c. 1, 85, 1. Fabri Sall. Iug. 14, 4, – b) als scheinbares, vorgeschütztes, bei Pers., unter Angabe, per Caecilium accusatur Sulla, Cic. – c) bei Zuständen = unter dem Scheine, unter dem Vorwande, fraudare alqm per tutelam aut societatem, Cic.: alqm per fidem fallere, Cic. – 2) als leitender Grund, leitende Ursache, Veranlassung, wegen, aus, per virtutem perire, Plaut.: per avaritiam decipere, Cic.: cum antea per aetatem huius auctoritatem loci non attingere auderem, Cic.: per causam supplementi equitatusque cogendi, aus Ursache der Rekrutierung usw., wegen der usw., Caes.: per metum potius quam voluntate, Liv. – 3) als gestattendes od. hinderndes Element, wegen, halben, halber, vor (s. Bremi Nep. Eum. 10, 3. Fabri Sall. Iug. 33, 3. Drak. Liv. 23, 18, 22), trahantur per me (meinethalben, soviel an mir liegt, vor mir) pedibus omnes rei, Cic.: si per me licuisset, Cic.: per te (soweit es auf dich ankäme) vel uti quaestum faceret vel uti veniret palam, Ter.: per Afranium stare, quo minus etc., Caes.: his per te (vor dir) frui non licet, Cic.: neque hoc per senatum efficere potuit, Nep. – quod per naturam fas esset, aut per leges liceret, Cic.: si per fata licuisset, Eutr.: cum per valetudinem posses, venire tamen noluisti, Cic.: id iis non licere per interdicta, Cic.: per valetudinem id bellum exsequi nequierat, Liv. – dah. bei Bitten, Schwüren, Anrufungen u. Ausrufungen = um... willen, oro te per deos, Cic.: per dextram te istam oro, Cic.: per ego te deos oro, Plaut.: per ego te, fili, quaecumque iura liberos iungunt parentibus, precor quaesoque, Liv. (vgl. über die Wortstellung per ego Spengel Ter. Andr. 289 u. Weißenb. Liv. 23, 9, 2). – per deos iurare, Cic. – per deos immortales! Cic.: per deos atque homines! Cic.: per deos! Cic. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 6. Drak. Liv. 29, 18, 9.

    / per wird selten dem regierten Worte nachgesetzt, wie Plaut. Poen. prol. 13. Verg. Aen. 6, 692. – per spätlat. m. Abl., zB. per multo tempore, Corp. inscr. Lat. 10, 3344.

    In der Zusammensetzung ist per a) = allerwege, durchweg, durchaus, durch und durch, über und über, völlig, gründlich u. dgl. – b) = bis zu Ende, hinaus, hin.

    lateinisch-deutsches > per

  • 7 per

    per (altindisch pári, ringsum, griech. περί), Praep. m. Acc., bezeichnet nicht bloß ein Durchgehen durch oder über einen Raum oder Körper, sondern auch die Verbreitung u. Ausdehnung über denselben, dient also I) eig., in bezug auf den Raum: 1) zur Bezeichnung des Durchgangs durch od. über einen Ort: a) durch = durch... hindurch, alterum iter per provinciam nostram (erat) multo facilius, Caes.: sanguis per venas in omne corpus diffunditur et spiritus per arterias, Cic.: membranas oculorum perlucidas fecit, ut per eas cerni posset, Cic.: per os anima exhalata, Ov. – b) durch = über, über... hin, entlang, über... hinweg, coronam auream per forum ferre, Cic.: per temonem percurrere, Caes.: transire per corpora, Caes.: per gradus labi, Liv.: alqm per gradus deicere, Liv.: per patris corpus carpentum agere, Liv.: per munitiones se deicere, Caes.: spuma fluit per armos, Ov.: fugiens pauperiem per mare, per saxa, Hor. – per manus, von Hand zu Hand, trahi, tradere, Caes.: bildl., per manus traditae religiones, von einem zum anderen, Liv. – c) = vor... hin, incedunt per ora vestra magnifici, Sall.: nitidus quā quisque per ora cederet, Hor.: per ora hominum ferri, Plin. ep.: per ora hominum oder per hostium oculos traduci, Liv.: per ora civitatium traduci, Iustin.
    ————
    tung und Ausdehnung über eine ganze Linie oder durch einen ganzen Raum oder einzelne Teile desselben, über... hin, längs... hin, auf... hin, in od. auf... umher, unter... umher, equites per oram maritimam erant dispositi, Caes.: qui per imperii tui provincias ei credidissent, Cic.: per silvas vivit, Ov.: nascuntur in Balearibus ac per Hispanias, Plin.: invitati hospitaliter per domos (in den H. herum = von Haus zu Haus), Liv.: supplicatum per compita totā urbe est, Liv. – iactata per undas (ins Wasser), Verg.: ire per feras, unter... umher, Ov.: u. so ire per umbras, Verg.
    II) übtr.: A) in bezug auf die Zeit, zur Bezeichnung der ununterbrochenen Fortdauer, u. zwar: 1) zur Angabe der Zeit, durch die hindurch eine Tätigkeit sich erstreckt, durch... hin, durch... hindurch, lang, während, ludi decem per dies facti sunt, Cic.: incendium per duas noctes tenuit, Liv.: quam provinciam tenuistis a praedonibus liberam per hosce annos, Cic.: Romae regnatum est per septem reges, Eutr.
    2) zur Bezeichnung der Zeit, in deren Dauer ein einzelnes Ereignis fällt, während, im Verlauf, in, cum per ludos scorta raperentur, Liv.: per eos dies C. Figulus praetor Brundisium venit, Liv.: per diem perque noctem, Gell.: per illa tempora... pro sua quisque potentia certabant, Sall.: duo fuerunt per idem tempus dissimiles inter se, im Verlaufe derselben Zeit, Cic.:
    ————
    per tempus (während der rechten Zeit) advenis, Plaut. u. Ter.: visa dare obscuriora per somnium, Cic.: u. so per somnum, Cic.
    3) bei Substst., die eine Eigenschaft, Stimmung, einen Zustand bezeichnen, zur Angabe, daß in und während derselben etwas geschieht = während, in, deutsch auch oft = mit, unter, quod fecisset per iram, Cic.: per dilationes bellum geri, Liv.: insutum in culleum per summum dedecus vitam amittere, Cic.: sive illa (visa) in cogitatione informantur, sive in quiete, sive per vinum, sive per insaniam, Cic.: ad quos (honores) per ludum et neglegentiam pervenistis, Cic.: reddens mutua per iocum atque vinum, Catull.: und so oft per otium, per ludum iocumque, Liv.: per seria et ludum, Curt.: s. Drak. Liv. 4, 58, 12; 30, 29, 3. Mützell Curt. 3, 7 (17), 3.
    B) in bezug auf andere Verhältnisse: AA) im allg., zur Angabe des Durchlaufens gewisser Zustände usw., per tot extraordinaria imperia in summum fastigium evectus, Vell.: per multa deinde ac varia officia atque honores usque ad ministrationem totius imperii venit, Eutr.: per omnia, durchweg, in allen Stücken, Liv. u.a.
    BB) insbes., zur Angabe der mittelbar einwirkenden Person oder Sache, durch die (gleichs. hindurchgehend) etwas zustande kommt, und zwar: 1) die Person od. Sache als Mittel u. Werkzeug ge-
    ————
    dacht, durch, vermittelst, a) als wirkliches Mittel u. Werkzeug, statuerunt iniurias per vos ulcisci, Cic.: per indicem damnari, Cic.: per tres populos Galliae potiri, Caes. – per manus demitti, an den H., Caes.: per manus alcis servari et educi, Cic.: per indutias et spem pacis decipere alqm, Cic.: per scelus adipisci alqd, auf dem Wege des V., Cic.: per litteras, Cic. u.a.: per senatusconsultum, per legem, Sall. – per me, per te, per se = durch mich usw. = allein, für mich, selbständig, ohne jemandes Zutun, -Hilfe, ohne Mitwirken anderer, isoliert u. dgl. (v. Pers.u. Dingen), Cic., Caes. u.a.; vgl. Held Caes. b. c. 1, 85, 1. Fabri Sall. Iug. 14, 4, – b) als scheinbares, vorgeschütztes, bei Pers., unter Angabe, per Caecilium accusatur Sulla, Cic. – c) bei Zuständen = unter dem Scheine, unter dem Vorwande, fraudare alqm per tutelam aut societatem, Cic.: alqm per fidem fallere, Cic. – 2) als leitender Grund, leitende Ursache, Veranlassung, wegen, aus, per virtutem perire, Plaut.: per avaritiam decipere, Cic.: cum antea per aetatem huius auctoritatem loci non attingere auderem, Cic.: per causam supplementi equitatusque cogendi, aus Ursache der Rekrutierung usw., wegen der usw., Caes.: per metum potius quam voluntate, Liv. – 3) als gestattendes od. hinderndes Element, wegen, halben, halber, vor (s. Bremi Nep. Eum. 10, 3. Fabri Sall. Iug. 33, 3. Drak. Liv. 23, 18, 22), trahantur per me (meinethal-
    ————
    ben, soviel an mir liegt, vor mir) pedibus omnes rei, Cic.: si per me licuisset, Cic.: per te (soweit es auf dich ankäme) vel uti quaestum faceret vel uti veniret palam, Ter.: per Afranium stare, quo minus etc., Caes.: his per te (vor dir) frui non licet, Cic.: neque hoc per senatum efficere potuit, Nep. – quod per naturam fas esset, aut per leges liceret, Cic.: si per fata licuisset, Eutr.: cum per valetudinem posses, venire tamen noluisti, Cic.: id iis non licere per interdicta, Cic.: per valetudinem id bellum exsequi nequierat, Liv. – dah. bei Bitten, Schwüren, Anrufungen u. Ausrufungen = um... willen, oro te per deos, Cic.: per dextram te istam oro, Cic.: per ego te deos oro, Plaut.: per ego te, fili, quaecumque iura liberos iungunt parentibus, precor quaesoque, Liv. (vgl. über die Wortstellung per ego Spengel Ter. Andr. 289 u. Weißenb. Liv. 23, 9, 2). – per deos iurare, Cic. – per deos immortales! Cic.: per deos atque homines! Cic.: per deos! Cic. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 6. Drak. Liv. 29, 18, 9.
    ⇒ per wird selten dem regierten Worte nachgesetzt, wie Plaut. Poen. prol. 13. Verg. Aen. 6, 692. – per spätlat. m. Abl., zB. per multo tempore, Corp. inscr. Lat. 10, 3344.
    In der Zusammensetzung ist per a) = allerwege, durchweg, durchaus, durch und durch, über und über, völlig, gründlich u. dgl. – b) = bis zu Ende,
    ————
    hinaus, hin.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > per

  • 8 per

        per praep. with acc.    [1 PAR-].    I. In space, through, across, through the midst of, from side to side of, traversing: itinera duo, unum per Sequanos... alterum per provinciam, Cs.: qui per agros fluit: it hasta per tempus utrumque, V.: per medios hostīs evasit, L.— Through, over, throughout, all over, along, among: per totam Italiam, S.: per omnīs partīs provinciae: per viam, along, L.: aegro per manūs tractus servatur, from hand to hand, Cs.: invitati hospita<*>iter per domos, from house to house, L.: passim per herbam Corpora fusa, V.: imperium per omnīs in orbem ibat, went around, L.: per alia atque alia pavida consilia trepidans, from one place to another, L.: Transtra per et remos, V.—With ora, oculos or aurīs, before, to: incedunt per ora vestrum, S.: traducti per hostium oculos, L.: vestras per aurīs ire, V.—    II. In time, through, during, for, throughout, in the course of: per hosce annos: per triennium: per eos forte dies, L.— At, at the time of, during: per idem tempus: per meridiem, at noon, L.: per ludos, L.: per lunam, V.: per infrequentiam comitia perficiunt, L.: per tempus, at the right time, T.—    III. Of agency, through, by, by the hands of, by the agency of: quae comperta sunt per me: per homines explorare, S.: per procuratores agere: quo minus cum eis amicitia esset, per populum R. stetisse, L.: occidebantur? per quos? et a quibus? by whose hands, and at whose instance? —With pronn. reflex., in person, alone, of oneself: milites qui per se de conciliandā pace egerint, Cs.: homo per se cognitus, by his own merit: per me tibi obstiti, single-handed: per se solus, L.—Restrictive, by, for, as far as regards: per me vel stertas licet, I don't care if: per me isti pedibus trahantur: si per suos esset licitum, N.—    IV. Of means or manner, through, by, by means of: id a te per litteras petere: vates per avīs consulti, L.: per litteras certior fit, S.— Through, by, under pretence of, by the pretext of: nos per fidem fallere: per causam exercendorum remigum prodire, Cs.: per Caecilium Sulla accusatur, in the name of: per speciem alienae fungendae vicis suas opes firmavit, L.— Through, by, for the sake of, on account of, with a view to: cum per aetatem nondum auderem, etc. —Esp., in oaths and adjurations: si per plurīs deos iuret, by: per tuam fidem Te obtestor, T.: per ego te deos oro, T.—Poet. in ellipsis: per, si qua est... Intemerata fides, oro, V.—Of manner, in adverb. phrases, by, through, with, at, in: per vim, violently, T.: per ludum et iocum, in sport: per summum dedecus, most infamously: per iram, angrily: per commodum rei p., without injury, L.: per otium, at leisure, L.: per commodum, leisurely, L.: per ignaviam et superbiam aetatem agere, in inglorious pride, S.: per turpitudinem, basely, S.: per virtutem emori, bravely, S.: Per facinus, wickedly, O.: haud per ambages portendere, not obscurely, L.: per tumultum, in disorder, L.
    * * *
    through (space); during (time); by, by means of

    Latin-English dictionary > per

  • 9 otium

    [st1]1 [-] ōtĭum, ĭi, n.: - [abcl][b]a - oisiveté, inaction. - [abcl]b - loisir, temps libre. - [abcl]c - lieu de repos, retraite, solitude. - [abcl]d - vie privée (par opposition à la vie politique). - [abcl]e - paix, calme, tranquillité, bonheur.[/b]    - frui otio (otium habere): être de loisir.    - habere otium faciendi (ad faciendum): avoir le temps de faire.    - otium rei si sit, Plaut.: si j'en ai le temps.    - otio tabescere, Cic. Att. 2, 14, 1: croupir dans l'oisiveté.    - per otium: - [abcl]a - tranquillement, en toute sécurité, à loisir. - [abcl]b - pendant la paix, en paix.    - per otium spolia legere, Liv. 27, 2: ramasser tranquillement les dépouilles.    - otio: à son aise, sans se presser, à loisir.    - ab hoste otium fuit, Liv. 3, 32: on fut tranquille du côté de l'ennemi.    - deus nobis haec otia fecit, Virg.: c'est à un dieu que je dois cette tranquillité. [st1]2 [-] ōtĭum (ōtĭŏn), ĭi, n.: Plin. patelle (coquillage).    - [gr]gr. ὠτιόν.
    * * *
    [st1]1 [-] ōtĭum, ĭi, n.: - [abcl][b]a - oisiveté, inaction. - [abcl]b - loisir, temps libre. - [abcl]c - lieu de repos, retraite, solitude. - [abcl]d - vie privée (par opposition à la vie politique). - [abcl]e - paix, calme, tranquillité, bonheur.[/b]    - frui otio (otium habere): être de loisir.    - habere otium faciendi (ad faciendum): avoir le temps de faire.    - otium rei si sit, Plaut.: si j'en ai le temps.    - otio tabescere, Cic. Att. 2, 14, 1: croupir dans l'oisiveté.    - per otium: - [abcl]a - tranquillement, en toute sécurité, à loisir. - [abcl]b - pendant la paix, en paix.    - per otium spolia legere, Liv. 27, 2: ramasser tranquillement les dépouilles.    - otio: à son aise, sans se presser, à loisir.    - ab hoste otium fuit, Liv. 3, 32: on fut tranquille du côté de l'ennemi.    - deus nobis haec otia fecit, Virg.: c'est à un dieu que je dois cette tranquillité. [st1]2 [-] ōtĭum (ōtĭŏn), ĭi, n.: Plin. patelle (coquillage).    - [gr]gr. ὠτιόν.
    * * *
        Otium, otii. Cic. Loisir, Quand on cesse de la besongne, Oisiveté.
    \
        Otium rei si sit. Plaut. Si j'avoye le loisir.
    \
        Otii plurimi res. Cic. A laquelle fault grand loisir pour la faire.
    \
        Tantumne ab re tua est otii tibi, vt etiam oratorem legas? Cic. As tu bien tant de loisir que tu, etc. Es tu bien si de loisir, etc.
    \
        Operis otium. Plin. Excrementa turbidis diebus, et operis otio egerunt. Quand elles ne font rien, Quand elles ne besongnent plus.
    \
        Discincta otia. Oui. Negligente et paresseuse oisiveté.
    \
        Abundare otio. Cic. Avoir grand loisir, Estre fort oisif.
    \
        Ducere otia segnia. Ouid. Vivre en oisiveté.
    \
        Exercere otia molli cura. Sil. Pour eviter oisiveté, passer le temps à faire quelque chose de legiere peine.
    \
        Ponere recte otia. Horatius. Disposer et ordonner ou employer le temps.
    \
        Recedere in otia tuta. Horatius. Se retirer en repos et tranquillité.
    \
        In otio esse. Cic. Se tenir à requoy en sa maison sans s'esmouvoir.
    \
        Si tibi est otium, et si vis. Cic. Si tu as le loisir.
    \
        Suppeditare otium studio. Author ad Herennium. Employer le temps à l'estude.
    \
        Tenere otium. Cic. Maintenir le repos et la paix.
    \
        Tenere otia. Virgil. Perdre ou consumer le temps à rien faire.
    \
        Otium. Cic. Tranquillité et repos, Paix.

    Dictionarium latinogallicum > otium

  • 10 per

    [ABCU]A - pĕr, prép. + acc.: [st1]1 [-] à travers, par, tout le long de, devant, par-dessus.    - per membranas oculorum cernere, Cic. Nat. 2, 57, 142: voir à travers les membranes qui entourent les yeux.    - per forum, Cic. Att. 14, 16, 2: à travers le forum.    - per ora vestra, Sall.: devant vos yeux.    - per corpora transire, Caes. BG. 2, 10, 2: passer par-dessus les cadavres.    - per terga caedi: être frappé sur le dos.    - per manus tradere: faire passer de main en main.    - per domos invitati, Liv. 1, 9: invités les uns dans une maison les autres dans une autre, invités dans les différentes maisons.    - per omnes ire, Liv. 25: passer par tous, se transmettre à tous. [st1]2 [-] durant, pendant, au cours de.    - per triennium: pendant trois ans.    - per decem dies: pendant dix jours.    - per singulos dies, Suet.: tous les jours, chaque jour.    - per hospitium, Cic. Verr. 5, 109: au cours d'une hospitalité. [st1]3 [-] par le moyen de, par l'entremise de, par.    - per noctem: à la faveur de la nuit.    - sacra per mulieres confici solent, Cic. Verr. 4, 1, 99: les sacrifices se font d'ordinaire par l'entremise des femmes.    - per litteras petere, Cic. Fam. 2, 6, 2: demander par lettre.    - per iram facere aliquid, Cic. Tusc. 4, 37, 79: faire qqch sous le coup de la colère.    - per leges licet, Cic.: les lois permettent.    - cum per valetudinem posses, tamen... Cic. Fam. 7: bien que ta santé te le permît, cependant...    - per senatum agere aliquid non posse, Cic. Verr. 4, 61: ne pouvoir obtenir du sénat l'autorisation de faire quelque chose.    - per aetatem non potuisti, Cic. Fam. 12: l'âge ne t'a pas permis de.    - trahantur per me pedibus omnes rei, Cic.: que tous les accusés soient traînés par les pieds avec ma permission.    - per me, per te factum est: il est arrivé par moi, par toi.    - per te factum est quominus pax fieret, Cic.: c'est vous qui avez empêché que la paix ne se fît.    - quominus discessio fieret, per adversarios tuos factum est, Cic. Fam. 1, 4: ce sont vos adversaires qui ont empêché que le vote par séparation n'eût lieu.    - per me stat quominus, Ter. And. 699: j'empêche que.    - non stat per Afranium quominus, Caes.: il ne dépend pas d'Afranius que... (ce n'est pas la faute d'Afranius si...). [st1]4 [-] [idée de manière].    - per summum dedecus vitam amittere, Cic. Amer. 30: mourir dans (avec) le plus grand déshonneur.    - vitam extrema per omnia duco, Virg. En. 3: je traîne ma vie dans les pires épreuves.    - per ludum et neglegentiam, Cic. Verr. 5, 181: en se jouant et insouciamment.    - per ridiculum, Cic. Off. 1, 134: en plaisantant.    - per causam, Caes. BC. 3, 24: sous le prétexte de, ou per speciem, Liv. 1, 41, 6.    - per mollitiam agere = molliter, Sall. J. 85, 35: vivre dans la mollesse.    - per omnia: en tout, entièrement. --- Quint. 5, 2, 3.    - vir per omnia laudabilis, Vell. 2, 33: homme digne de tous les éloges.    - per omnia expertus, Liv. 1, 34: qui a fait pleinement ses preuves. [st1]5 [-] [idée d'occasionner] par suite de, par.    - per imprudentiam vestram, Cic. Agr. 2, 25: par votre imprudence.    - per fidem deceptus sum, Plaut. Most. 500: j'ai été trompé par suite de confiance.    - cf. Caes. BG. 1, 46, 3; Cic. Inv. 1, 71.    - depulsus per invidiam tribunatu, Cic. de Or. 3, 11: chassé du tribunat par suite des cabales envieuses.    - plus per seditionem militum quam bello amissum, Liv. 29, 19, 4: il y a eu plus de pertes par suite de la révolte des soldats que par la guerre. [st1]6 [-] [dans les supplications et serments] au nom de.    - per deos! Cic. Off. 2, 5: au nom des dieux!    - per fortunas vestras, per liberos vestros, Cic. Planc. 103: au nom de vos biens, de vos enfants.    - [séparé de son régime]: per ego te deos oro, Ter. And. 834: au nom des dieux je te prie. --- cf. Liv. 23, 9, 1. [st1]7 [-] remarque.    - per omnia saecula saeculorum, Eccl.: pour les siècles des siècles. [ABCU]B - per-, préfixe: 1 - à travers    - per-currere: parcourir. [st1]2 [-] de bout en bout    - per-fodere: percer d'outre en outre. [st1]3 [-] achèvement de l'action    - per-ficere: faire complètement, achever. [st1]4 [-] valeur superlative    - per-magnus: très grand. [st1]5 [-] intensité de l'action    - per-odisse: haïr violemment. [st1]6 [-] déviation, destruction    - per-ire: périr.    - per-vertere: retourner sens dessus dessous.
    * * *
    [ABCU]A - pĕr, prép. + acc.: [st1]1 [-] à travers, par, tout le long de, devant, par-dessus.    - per membranas oculorum cernere, Cic. Nat. 2, 57, 142: voir à travers les membranes qui entourent les yeux.    - per forum, Cic. Att. 14, 16, 2: à travers le forum.    - per ora vestra, Sall.: devant vos yeux.    - per corpora transire, Caes. BG. 2, 10, 2: passer par-dessus les cadavres.    - per terga caedi: être frappé sur le dos.    - per manus tradere: faire passer de main en main.    - per domos invitati, Liv. 1, 9: invités les uns dans une maison les autres dans une autre, invités dans les différentes maisons.    - per omnes ire, Liv. 25: passer par tous, se transmettre à tous. [st1]2 [-] durant, pendant, au cours de.    - per triennium: pendant trois ans.    - per decem dies: pendant dix jours.    - per singulos dies, Suet.: tous les jours, chaque jour.    - per hospitium, Cic. Verr. 5, 109: au cours d'une hospitalité. [st1]3 [-] par le moyen de, par l'entremise de, par.    - per noctem: à la faveur de la nuit.    - sacra per mulieres confici solent, Cic. Verr. 4, 1, 99: les sacrifices se font d'ordinaire par l'entremise des femmes.    - per litteras petere, Cic. Fam. 2, 6, 2: demander par lettre.    - per iram facere aliquid, Cic. Tusc. 4, 37, 79: faire qqch sous le coup de la colère.    - per leges licet, Cic.: les lois permettent.    - cum per valetudinem posses, tamen... Cic. Fam. 7: bien que ta santé te le permît, cependant...    - per senatum agere aliquid non posse, Cic. Verr. 4, 61: ne pouvoir obtenir du sénat l'autorisation de faire quelque chose.    - per aetatem non potuisti, Cic. Fam. 12: l'âge ne t'a pas permis de.    - trahantur per me pedibus omnes rei, Cic.: que tous les accusés soient traînés par les pieds avec ma permission.    - per me, per te factum est: il est arrivé par moi, par toi.    - per te factum est quominus pax fieret, Cic.: c'est vous qui avez empêché que la paix ne se fît.    - quominus discessio fieret, per adversarios tuos factum est, Cic. Fam. 1, 4: ce sont vos adversaires qui ont empêché que le vote par séparation n'eût lieu.    - per me stat quominus, Ter. And. 699: j'empêche que.    - non stat per Afranium quominus, Caes.: il ne dépend pas d'Afranius que... (ce n'est pas la faute d'Afranius si...). [st1]4 [-] [idée de manière].    - per summum dedecus vitam amittere, Cic. Amer. 30: mourir dans (avec) le plus grand déshonneur.    - vitam extrema per omnia duco, Virg. En. 3: je traîne ma vie dans les pires épreuves.    - per ludum et neglegentiam, Cic. Verr. 5, 181: en se jouant et insouciamment.    - per ridiculum, Cic. Off. 1, 134: en plaisantant.    - per causam, Caes. BC. 3, 24: sous le prétexte de, ou per speciem, Liv. 1, 41, 6.    - per mollitiam agere = molliter, Sall. J. 85, 35: vivre dans la mollesse.    - per omnia: en tout, entièrement. --- Quint. 5, 2, 3.    - vir per omnia laudabilis, Vell. 2, 33: homme digne de tous les éloges.    - per omnia expertus, Liv. 1, 34: qui a fait pleinement ses preuves. [st1]5 [-] [idée d'occasionner] par suite de, par.    - per imprudentiam vestram, Cic. Agr. 2, 25: par votre imprudence.    - per fidem deceptus sum, Plaut. Most. 500: j'ai été trompé par suite de confiance.    - cf. Caes. BG. 1, 46, 3; Cic. Inv. 1, 71.    - depulsus per invidiam tribunatu, Cic. de Or. 3, 11: chassé du tribunat par suite des cabales envieuses.    - plus per seditionem militum quam bello amissum, Liv. 29, 19, 4: il y a eu plus de pertes par suite de la révolte des soldats que par la guerre. [st1]6 [-] [dans les supplications et serments] au nom de.    - per deos! Cic. Off. 2, 5: au nom des dieux!    - per fortunas vestras, per liberos vestros, Cic. Planc. 103: au nom de vos biens, de vos enfants.    - [séparé de son régime]: per ego te deos oro, Ter. And. 834: au nom des dieux je te prie. --- cf. Liv. 23, 9, 1. [st1]7 [-] remarque.    - per omnia saecula saeculorum, Eccl.: pour les siècles des siècles. [ABCU]B - per-, préfixe: 1 - à travers    - per-currere: parcourir. [st1]2 [-] de bout en bout    - per-fodere: percer d'outre en outre. [st1]3 [-] achèvement de l'action    - per-ficere: faire complètement, achever. [st1]4 [-] valeur superlative    - per-magnus: très grand. [st1]5 [-] intensité de l'action    - per-odisse: haïr violemment. [st1]6 [-] déviation, destruction    - per-ire: périr.    - per-vertere: retourner sens dessus dessous.
    * * *
        Per, Praepositio accusatiuo iungitur. Terentius, Falli per seruum senem. Par.
    \
        Per cornu aliquid infundere. Colum. Par dedens une corne.
    \
        Per adoptionem pater. Plin. iunior. Qui m'a adopté en filz.
    \
        Per aetatem posse. Terent. Estre en aage de povoir faire quelque chose.
    \
        Per aetatem non posse. Cic. Estre trop jeune pour povoir faire quelque chose.
    \
        Per multas aetates fuerunt antistites sacri eius ab Euandro edocti. Liu. Long temps durant.
    \
        Per annonam iam caram natus. Plaut. Du temps de la cherté.
    \
        Per eos dies. Cic. Durant ces jours là.
    \
        Aliquot iam per annos concepta turpitudo. Cicero. Il y a aucuns ans.
    \
        Per causam. Liu. Soubz couleur de faire quelque chose, Faisant semblant, etc.
    \
        Per cinerem alicuius mortui aliquem obsecrare. Cic. Pour l'amour d'un trespassé.
    \
        Per comitatem omnia disperdidit. Plautus. Par estre trop doulx et gratieulx.
    \
        Per compita supplicatum. Liu. Par les carrefours.
    \
        Quos seruare per compositionem volebat. Cic. Par composition.
    \
        Per summum dedecus vitam amittere. Cic. Avec grand deshonneur.
    \
        Per deos, per dextram, per fortunas, per fidem, per homines, Modus deprecandi elegantissimus. Terent. Je te prie pour l'amour de Dieu, Pour l'honneur de Dieu.
    \
        Per deridiculum verba dare alicui. Plaut. En ce mocquant de luy.
    \
        Per dilationes. Liu. Par delais, En delayant.
    \
        Per directum. Plin. A droict fil.
    \
        Per dolum. Hirtius. Par tromperie.
    \
        Per fas, et fidem deceptus. Liu. Trompé à la bonne foy, et soubz couleur de religion et preud'hommie.
    \
        Per gratiam abire. Plaut. Avec la bonne grace d'aucun, sans qu'il en soit mal content.
    \
        Per gratiam absoluere. Cic. Par faveur.
    \
        Per ignauiam in praelio sonum tubae ferre non potes. Author ad Herennium. Par ta couardise et lascheté, Tant tu es couard.
    \
        Per me licet. Plaut. J'en suis content, Je n'empesche point.
    \
        Per illos licet. Plaut. Ils en sont contents.
    \
        Per infrequentiam. Liu. Pource qu'ils estoyent trop petit nombre, ou trop petite compagnie.
    \
        Per iniuriam. Cic. A tort et par force, Contre droict et raison.
    \
        Per summam iniuriam, Per summum dedecus. Cic. Avec grand deshonneur.
    \
        Per insidias. Cic. Par trahison.
    \
        Per interualla. Plin. Par intervalles.
    \
        Per iram et leuitatem. Liu. Par courroux.
    \
        Per leges id fieri non potuit. Quintil. Les loix ne permettoyent point de faire cela.
    \
        Caesar mihi ignoscit per literas. Cic. Cesar m'escript qu'il me pardonne.
    \
        Per ludum et iocum. Cic. En jouant, Par esbat, Par jeu.
    \
        Per ludum et negligentiam peruenire ad honores. Cic. Parvenir à degrez d'honneur sans peine et en se jouant.
    \
        Per manus prouinciam alteri tradere. Cic. De main en main.
    \
        Per maturitatem dehiscens. Plin. De force d'estre meur.
    \
        Per me nulla est mora. Terent. Il ne tient pas à moy.
    \
        Per me percontatus sum, sineque indice aliquo. Plautus. De moymesme.
    \
        Per medios ruit. Virgil. Il se jecte tout au milieu d'eulx.
    \
        Per membranas oculorum vt cerni posset, fecit eas perlucidas natura. Cic. Au travers des, etc.
    \
        Dirae noctes per metum vigilabantur. Plinius iunior. De paour qu'ils avoyent.
    \
        Per momenta. Plin. iunior. Par fois.
    \
        Per naturam fas est, aut per leges licet. Cicero. Nature le permet.
    \
        Per nebulam aliquid scire. Plaut. Scavoir quelque chose à demi, non point certainement et clairement.
    \
        Rem nisi per necessitatem aperiri noluerat. Liu. S'il n'estoit necessité, Si necessité ne contraignoit.
    \
        Per vltimam necessitatem. Liu. Par le moyen de l'extreme necessité.
    \
        Per noctem cernuntur sidera. Plin. De nuict, ou Par nuict.
    \
        Per nos. Plin. iunior. De par nous.
    \
        Per nos quidem hercle egebit, qui suum prodegerit. Plaut. Quant est de nous, il aura de la necessité: car nous ne luy baillerons rien.
    \
        Per occasionem. Liu. L'occasion s'y offrant.
    \
        Subuertere aliquem per occultum. Tacit. Occultement.
    \
        Druso propinquanti, quasi per officium obuiae fuere legiones. Tacit. Soubz couleur et semblant de faire leur debvoir.
    \
        Per omnia. Columel. En tout et par tout.
    \
        Per omnes dies. Plin. De jour en jour, Touts les jours.
    \
        Per ordinem fungi honoribus. Plin. iunior. Par ordre.
    \
        Per otium. Liu. Tout à loisir.
    \
        Obsecro vt per pacem liceat te alloqui. Plautus. En paix, Sans courroux.
    \
        Per partes emendare. Plin. iunior. Par parties.
    \
        Per potestatem auferre aliquid alicui. Cic. Soubz ombre de l'authorité de son office.
    \
        Per quod effectum est vt te consulerem. Plin. iunior. Dont est advenu.
    \
        Ita illud sacerdotium per hanc rationem Theomnasto datur. Cic. Par ce moyen, En ceste maniere.
    \
        Per ridiculum. Plaut. En se mocquant.
    \
        Per se. Cic. Par son moyen.
    \
        Amicitia per se et propter se expetita. Cic. Pour l'amour d'elle mesme.
    \
        Furnium per se vidi libentissime. Cic. Pour l'amour de luymesme.
    \
        Per se aliquid posse. Caesar. De soymesme.
    \
        Per se sibi quisque charus est. Cic. De sa nature.
    \
        Per se solus exercebat. Liu. Luy tout seul, Sans aide.
    \
        Per silentium adesse aequo animo. Terent. Escouter sans dire mot.
    \
        Per silentium eo deducti. Liu. Coyement, Sans faire bruit.
    \
        Per speciem venandi, vrbe egressi. Liu. Faisants semblant d'aller à la chasse, Soubz ombre d'aller chasser.
    \
        Per stadia duo. Plin. Le long de deux stades.
    \
        Per te stetit quominus hae fierent nuptiae. Terent. Il a tenu à toy.
    \
        Per tempus. Plaut. Tout à poinct, Tout à temps.
    \
        Per tempus salices legere. Cato. En temps et saison.
    \
        Per omne tempus quo fuimus vna. Plin. iunior. Tout le temps qu'avons esté ensemble.
    \
        Per id tempus. Liu. Ce temps pendant.
    \
        Per ista tempora. Cic. Durant ce temps.
    \
        Per triennium. Cic. Trois ans durants, Par l'espace de trois ans.
    \
        Per triumphum. Cic. Parmi l'appareil de triumphe.
    \
        Per Ver. Plin. Par le printemps, Au printemps.
    \
        Per viam. Plaut. En chemin.
    \
        Per vices. Plin. iunior. Chascun sa fois, Par tournees.
    \
        Per vices annorum. Plin. Chascun son annee.
    \
        Per vim. Cic. Par force et violence.
    \
        Per vinum, exortum dissidium. Plaut. Par trop boire.
    \
        Per visum. Cic. En vision d'esprit.
    \
        Si per vos vitam et famam potest obtinere. Cic. De par vous, De vostre grace, Par vostre moyen.
    \
        Per. Entredeux. Virgil. Via secta per ambas.
    \
        Fructus per folia solibus coctus praedulci sapore. Plin. Au travers des fueilles.
    \
        Per enim magni aestimo tibi factum nostrum probari. Cic. J'estime beaucoup, et prise fort, etc.
    \
        Per mihi mirum visum est Scaeuola, te hoc illi concedere, etc. Cic. Je me suis fort esmerveillé, etc.

    Dictionarium latinogallicum > per

  • 11 otium

    ōtium, ī n. (тж. pl.)
    1) свободное время, досуг ( deus nobis haec otia fecit V)
    otio Ph и in otio C etc. — на досуге, тж. неторопливо, спокойно
    o. litteratum C — досуг, посвящённый литературным занятиям
    2) бездеятельность, праздность, безделье (languescere in otio C; o. beatas perdidit urbes Ctl)
    3) отдых, покой (se ad o. pacemque convertere C)
    per o. L — в спокойный момент, но тж. Sl из-за бездеятельности и Sl во время перемирия
    res ad o. deducere Cs — мирно уладить дело
    6) плод досуга, написанные на досуге произведения ( otia mea O)

    Латинско-русский словарь > otium

  • 12 per

    I praep. cum acc.
    1) место: через (p. urbem Su; p. Aeduorum fines Cs); сквозь, по, в (p. venas diffundi C; p. totam provinciarp Cs; p. orbem terrarum Sl и p. terras V); вдоль (p. flumina PM); вниз по течению (p. amnem QC); среди, посреди (ire p. feras O); перед (p. ora vestra Sl)
    p. gradūs L — со ступени на ступень, по ступеням
    p. domos L (familias C) — от дома к дому, по домам
    p. omnia L — во всех частях, всюду
    2) время: в течение, в продолжение, на протяжении (p. multos annos C; p. duas noctes C; p. otium C, Just); во время (p. somnium C; p. eos dies C; p. indutias L)
    3) через посредство, с помощью (cognoscere aliquid p. exploratores Cs; occīdi p. aliquem C); посредством (aliquem certiorem facere p. littĕras C; decipere aliquem p. aliquid C)
    p. se C — самостоятельно, по своей воле, сам по себе (nihil p. se audere Cs) или ради самого себя (virtus p. se expetenda est C) или лично (aliquem p. se aut p. alios sollicitare Sl)
    4) при клятвах и просьбах: ради, именем (p. deos aliquem orare Ter)
    p. deos jurare C — клясться богами
    p. aliquid orare aliquem V — заклинать кого-л. чём-л.
    5)
    а) из-за, по причине, вследствие (p. metum L; p. ambitionem Sl; p. vinum C), благодаря
    p. haec — благодаря этому Eutr, но тж. тем временем Su
    б) ввиду, в силу (hoc p. leges non licet C; aliquid p. valetudinem facere non posse C)
    p. me C etc. — по мне (пусть)
    6) под предлогом, под видом, прикрываясь (p. fidem fallere aliquem Pl, C; p. hospitium exhaurire domum C)
    7) путём, в порядке, в виде (p. fraudera Su)
    p. jocum L — в шутку
    p. litteras C — письменно
    p. manūs Cs — на руках, вручную, но тж. Sl силой, насильно
    p. ludum et neglegentiam C — играючи и без забот
    p. speciem L (p. causam Cs) alicujus rei — под видом или под предлогом чего-либо
    p. iram C — в гневе
    p. artem V — искусно
    p. errorem Su — по ошибке
    p. lacrimas VF — со слезами
    p. amicitiam Sl — во имя дружбы
    p. virtutem Sl — доблестно, мужественно
    p. occasionem L — при Случае
    p. nostram ignominiam L к — нашему стыду
    p. summum dedĕcus C — позорнейшим образом
    p. commodum L — с удобством, для удобства
    II per- приставка, означающая
    3) действие, направленное через (сквозь) что-л., по чему-л. и т. д. ( peregrinus)

    Латинско-русский словарь > per

  • 13 transactum

    trans-ĭgo, ēgi, actum, 3, v. a. [ago].
    I.
    Lit. ( poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    To drive through, i. e. to thrust or stick a weapon through (syn. traicio):

    per pectora transigit ensem,

    Sil. 13, 376:

    ferrum per ambos pedes,

    Sen. Oedip. 857. —
    B.
    Transf., to stab, pierce one through with a weapon, to transfix, transpierce:

    gladio pectus transigit,

    Phaedr. 3, 10, 27:

    se ipsum gladio,

    Tac. A. 14, 37:

    juvenem (cuspis),

    Sil. 5, 473:

    viscera (ensis),

    Luc. 4, 545:

    tempora (jaculum),

    id. 9, 824:

    semet ictu gladii,

    Aur. Vict. Caes. 5, 16:

    aliquem ictu,

    id. ib. 39, 13.—
    II.
    To carry through, to bring to an end, to finish, settle, complete, conclude, perform, accomplish, despatch, transact any business (the class. signif. of the word; syn.: absolvo, perficio).
    A.
    In gen.:

    negotium,

    Cic. Fam. 13, 14, 2; so id. Phil. 2, 9, 21; cf.:

    illud, quod faciendum primum fuit, factum atque transactum est,

    id. Cat. 3, 6, 15; id. Div. in Caecil. 14, 45:

    rebus transactis,

    id. Tusc. 4, 25, 55:

    transactā re, convertam me domum,

    Ter. Ad. 2, 4, 22:

    quod plerumque non futura sed transacta perpendimus,

    Curt. 8, 2, 1:

    transactis jam meis partibus,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    intus transigetur, si quid est, quod restet,

    Ter. And. 5, 6, 17:

    aliquid per aliquem,

    Cic. Rosc. Am. 51, 149:

    pleraque per se,

    Liv. 34, 18, 3:

    aliquid cum aliquo,

    Sall. J. 29, 5:

    prius de praetoribus transacta res, quae transigi sorte poterat,

    Liv. 38, 25, 4:

    bellorum egregios fines, quotiens ignoscendo transigatur,

    i. e. by amnesty, Tac. A. 12, 19:

    transigitur rixa caede,

    id. G. 22:

    bella,

    id. H. 2, 38:

    fabulam,

    Plaut. Ps. 1, 5, 151; so,

    fabulam,

    id. Cas. prol. 84:

    comoediam,

    id. Truc. prol. 11:

    si transactum est,

    if all is over, Cic. Fam. 14, 4, 3; cf.: transactum de partibus ratus, Flor 4, 7, 13.—
    B.
    In partic., in business lang., to settle a difference or controversy, to come to a settlement, agreement, or understanding (syn.:

    decerno, statuo): postremo inter se transigant ipsi, ut lubet,

    Ter. Hec. 3, 5, 61:

    cum reo,

    Cic. Verr. 2, 2, 32, § 79:

    cum aliquo,

    id. Rosc. Am. 39, 114:

    cum aliquo HS ducentis millibus,

    id. Verr. 2, 1, 54, § 140:

    cum privatis non poterat transigi minore pecuniā,

    id. Att. 4, 16, 14:

    rem cum Oppianico transigit, pecuniam ab eo accipit,

    id. Clu. 13, 39:

    ut secum aliquid, quālubet condicione transigeret,

    id. Quint. 31, 97.— Absol.:

    cum debitore,

    Dig. 2, 15, 17.—
    2.
    Transf., in gen.: transigere cum aliquā re, to make an end of, put an end to, be done with a thing (mostly post-Aug.):

    optimum visum est committere rem fortunae et transigere cum Publilio certamen,

    Liv. 9, 12, 11 Weissenb. ad loc.:

    transigite cum expeditionibus,

    Tac. Agr. 34:

    tenebris imis abscondita jam cum luce transegerat,

    App. M. 8, p. 204.— Impers. pass.:

    cum spe votoque uxoris semel transigitur,

    Tac. G. 19; Quint. 7, 1, 44.—
    3.
    To dispose of, sell:

    ubi facultas est transigendi,

    Pall. 3, 26, 2:

    quod teneriores matres generant transigendum est,

    id. 12, 13, 8.—
    C.
    Of time, to bring to an end, to lead, pass, spend (perh. only post-Aug.;

    syn. ago): tempus per ostentationem aut officiorum ambitum,

    Tac. Agr. 18 fin.:

    adulescentiam per haec fere,

    Suet. Tib. 7:

    maximam aetatis partem per haec ac talia,

    id. Claud. 10:

    transacto tribuniciae potestatis tempore,

    id. Tib. 11:

    vixdum mense transacto,

    id. Vit. 8:

    placidas sine suspirio noctes,

    Sen. Ep. 90, 41:

    noctem,

    Suet. Calig. 59:

    non multum venatibus, plus per otium transigunt,

    Tac. G. 15:

    sponsalia filiae natalemque geniti nepotis silentio,

    Suet. Claud. 12:

    pios et insontes amoeno in loco dicimus perpetuitatem transacturos,

    Tert. ad Nat. 2, 19 med.:

    diem sermonibus,

    Plin. Ep. 3, 7, 4.—Hence, transactus, a, um, P. a., completed, settled:

    exceptio transacti negotii,

    Dig. 2, 15, 17.— Subst.: transactum, i, n. (sc. negotium), a completed business, settlement, Dig. 2, 15, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > transactum

  • 14 transigo

    trans-ĭgo, ēgi, actum, 3, v. a. [ago].
    I.
    Lit. ( poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    To drive through, i. e. to thrust or stick a weapon through (syn. traicio):

    per pectora transigit ensem,

    Sil. 13, 376:

    ferrum per ambos pedes,

    Sen. Oedip. 857. —
    B.
    Transf., to stab, pierce one through with a weapon, to transfix, transpierce:

    gladio pectus transigit,

    Phaedr. 3, 10, 27:

    se ipsum gladio,

    Tac. A. 14, 37:

    juvenem (cuspis),

    Sil. 5, 473:

    viscera (ensis),

    Luc. 4, 545:

    tempora (jaculum),

    id. 9, 824:

    semet ictu gladii,

    Aur. Vict. Caes. 5, 16:

    aliquem ictu,

    id. ib. 39, 13.—
    II.
    To carry through, to bring to an end, to finish, settle, complete, conclude, perform, accomplish, despatch, transact any business (the class. signif. of the word; syn.: absolvo, perficio).
    A.
    In gen.:

    negotium,

    Cic. Fam. 13, 14, 2; so id. Phil. 2, 9, 21; cf.:

    illud, quod faciendum primum fuit, factum atque transactum est,

    id. Cat. 3, 6, 15; id. Div. in Caecil. 14, 45:

    rebus transactis,

    id. Tusc. 4, 25, 55:

    transactā re, convertam me domum,

    Ter. Ad. 2, 4, 22:

    quod plerumque non futura sed transacta perpendimus,

    Curt. 8, 2, 1:

    transactis jam meis partibus,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    intus transigetur, si quid est, quod restet,

    Ter. And. 5, 6, 17:

    aliquid per aliquem,

    Cic. Rosc. Am. 51, 149:

    pleraque per se,

    Liv. 34, 18, 3:

    aliquid cum aliquo,

    Sall. J. 29, 5:

    prius de praetoribus transacta res, quae transigi sorte poterat,

    Liv. 38, 25, 4:

    bellorum egregios fines, quotiens ignoscendo transigatur,

    i. e. by amnesty, Tac. A. 12, 19:

    transigitur rixa caede,

    id. G. 22:

    bella,

    id. H. 2, 38:

    fabulam,

    Plaut. Ps. 1, 5, 151; so,

    fabulam,

    id. Cas. prol. 84:

    comoediam,

    id. Truc. prol. 11:

    si transactum est,

    if all is over, Cic. Fam. 14, 4, 3; cf.: transactum de partibus ratus, Flor 4, 7, 13.—
    B.
    In partic., in business lang., to settle a difference or controversy, to come to a settlement, agreement, or understanding (syn.:

    decerno, statuo): postremo inter se transigant ipsi, ut lubet,

    Ter. Hec. 3, 5, 61:

    cum reo,

    Cic. Verr. 2, 2, 32, § 79:

    cum aliquo,

    id. Rosc. Am. 39, 114:

    cum aliquo HS ducentis millibus,

    id. Verr. 2, 1, 54, § 140:

    cum privatis non poterat transigi minore pecuniā,

    id. Att. 4, 16, 14:

    rem cum Oppianico transigit, pecuniam ab eo accipit,

    id. Clu. 13, 39:

    ut secum aliquid, quālubet condicione transigeret,

    id. Quint. 31, 97.— Absol.:

    cum debitore,

    Dig. 2, 15, 17.—
    2.
    Transf., in gen.: transigere cum aliquā re, to make an end of, put an end to, be done with a thing (mostly post-Aug.):

    optimum visum est committere rem fortunae et transigere cum Publilio certamen,

    Liv. 9, 12, 11 Weissenb. ad loc.:

    transigite cum expeditionibus,

    Tac. Agr. 34:

    tenebris imis abscondita jam cum luce transegerat,

    App. M. 8, p. 204.— Impers. pass.:

    cum spe votoque uxoris semel transigitur,

    Tac. G. 19; Quint. 7, 1, 44.—
    3.
    To dispose of, sell:

    ubi facultas est transigendi,

    Pall. 3, 26, 2:

    quod teneriores matres generant transigendum est,

    id. 12, 13, 8.—
    C.
    Of time, to bring to an end, to lead, pass, spend (perh. only post-Aug.;

    syn. ago): tempus per ostentationem aut officiorum ambitum,

    Tac. Agr. 18 fin.:

    adulescentiam per haec fere,

    Suet. Tib. 7:

    maximam aetatis partem per haec ac talia,

    id. Claud. 10:

    transacto tribuniciae potestatis tempore,

    id. Tib. 11:

    vixdum mense transacto,

    id. Vit. 8:

    placidas sine suspirio noctes,

    Sen. Ep. 90, 41:

    noctem,

    Suet. Calig. 59:

    non multum venatibus, plus per otium transigunt,

    Tac. G. 15:

    sponsalia filiae natalemque geniti nepotis silentio,

    Suet. Claud. 12:

    pios et insontes amoeno in loco dicimus perpetuitatem transacturos,

    Tert. ad Nat. 2, 19 med.:

    diem sermonibus,

    Plin. Ep. 3, 7, 4.—Hence, transactus, a, um, P. a., completed, settled:

    exceptio transacti negotii,

    Dig. 2, 15, 17.— Subst.: transactum, i, n. (sc. negotium), a completed business, settlement, Dig. 2, 15, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > transigo

  • 15 habeo

    hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).
    I.
    In gen.
    A.
    Of personal subjects.
    1.
    With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

    aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

    Caes. B. G. 1, 18, 6:

    si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

    Cic. Rep. 1, 37 fin.:

    quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

    id. Rosc. Am. 50, 147:

    cum ille haberet filium delicatiorem,

    id. de Or. 2, 64, 257:

    quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

    Hor. S. 1, 6, 91:

    habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

    id. ib. 1, 3, 11:

    fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

    id. Rep. 3, 10:

    tantas divitias habet,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

    aurum,

    id. ib. 2, 3, 35; and:

    vectigalia magna Divitiasque,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    tantum opum,

    Cic. Rep. 1, 48:

    classes,

    id. Phil. 9, 2, 4:

    naves,

    id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

    denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

    Hor. S. 1, 1, 92:

    tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

    id. Ep. 1, 17, 50:

    Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

    Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

    longe fuge,

    Hor. S. 1, 4, 34:

    leges in monumentis habere,

    Cic. Rep. 2, 14:

    hostis habet muros,

    Verg. A. 2, 290:

    hostis habet portus,

    Val. Fl. 3, 45 al.:

    quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

    Cic. Rep. 1, 10:

    Ciceronem secum,

    id. Att. 4, 9, 2; cf.:

    ea legione, quam secum habebat,

    Caes. B. G. 1, 8, 1:

    secum senatorem,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

    also: magnum numerum equitatus circum se,

    Caes. B. G. 1, 18, 5:

    haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

    quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

    Hor. Ep. 2, 2, 52:

    qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

    Cic. Rep. 1, 17.—
    2.
    With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

    Cic. Div. 2, 45, 95:

    febrim,

    id. Fam. 7, 26, 1:

    instrumenta animi,

    id. Rep. 3, 3:

    nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

    id. ib. 1, 2:

    in populos perpetuam potestatem,

    id. ib. 2, 27; cf.:

    in populum vitae necisque potestatem,

    id. ib. 3, 14; so,

    potestatem,

    id. ib. 2, 29; 32;

    36: eo plus auctoritatis,

    id. ib. 3, 16:

    ornamenta dicendi,

    id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

    summam prudentiam summamque vim dicendi,

    id. ib. 1, 20, 89:

    Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

    id. N. D. 1, 6, 15:

    neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

    Caes. B. G. 4, 20 fin.:

    nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

    Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

    spem in fide alicujus,

    Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

    tantum spei ad vivendum,

    id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

    also: summam spem de aliquo,

    id. Lael. 3, 11:

    odium in equestrem ordinem,

    id. Clu. 55, 151:

    metum,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

    rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

    Cic. Att. 8, 10:

    neque modum neque modestiam victores habere,

    observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

    v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

    Cic. Att. 1, 6; cf.:

    haec habui de amicitia quae dicerem,

    this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—
    (β).
    With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

    habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    de re publica nihil habeo ad te scribere,

    id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

    rogas, ut id mihi habeam curare,

    Varr. R. R. 1, 1, 2:

    filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

    Lact. 4, 12, 15:

    habemus humiliare eum in signo,

    id. 4, 18, 22:

    quod plurimae haereses haberent existere,

    id. 4, 30, 2:

    etiam Filius Dei mori habuit,

    Tert. Hab. Mul. 1:

    si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

    id. Apol. 37:

    de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

    Col. 5, 5, 3:

    praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

    Plin. Ep. 1, 8, 12:

    si nunc primum statuendum haberemus,

    Tac. A. 14, 44:

    cum respondendum haberent,

    id. Or. 36.—
    B.
    Of inanim. or abstr. subjects:

    prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

    Cic. Rep. 2, 22:

    locus ille nihil habet religionis,

    id. Leg. 2, 22, 57:

    humani animi eam partem, quae sensum habeat,

    id. Div. 1, 32, 70:

    animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

    Sall. J. 2, 3:

    divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

    id. Rep. 1, 42; cf.:

    nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

    id. ib. 1, 28:

    ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

    id. ib. 1, 27:

    nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

    id. ib. 1, 31:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. ib. 1, 4; cf.:

    viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

    id. Fam. 5, 12, 5:

    habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

    id. Rep. 2, 4:

    quid habet illius carminis simile haec oratio?

    id. ib. 1, 36:

    magnam habet vim disciplina verecundiae,

    id. ib. 4, 6 et saep.:

    quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

    Sen. Ep. 119 med.; cf.:

    animalia somnus habebat,

    Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

    me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

    Verg. A. 6, 521; cf.:

    non me impia namque Tartara habent,

    id. ib. 5, 734:

    habentque Tartara Panthoiden,

    Hor. C. 1, 28, 9:

    qui (metus) major absentes habet,

    id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

    et habet mortalia casus,

    Luc. 2, 13:

    terror habet vates,

    Stat. Th. 3, 549.
    II.
    In partic.
    A.
    Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

    miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

    Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

    habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

    Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

    in nummis,

    id. Att. 8, 10:

    in Salentinis aut in Brutiis,

    i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

    et belli rabies et amor successit habendi,

    Verg. A. 8, 327; cf.:

    amore senescit habendi,

    Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —
    2. (α).
    With an objectclause:

    de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

    Cic. Fam. 1, 5, 3:

    de re publica nihil habeo ad te scribere,

    id. Att. 2, 22, 6:

    haec fere dicere habui de natura deorum,

    this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

    quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

    id. Balb. 14, 33:

    habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

    id. Rosc. Am. 35, 100:

    illud affirmare pro certo habeo, etc.,

    Liv. 44, 22, 4:

    sic placet, an melius quis habet suadere?

    Hor. Epod. 16, 23.—
    (β).
    With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

    or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

    Cic. N. D. 3, 25, 64:

    de pueris quid agam, non habeo,

    id. Att. 7, 19:

    usque eo quid arguas non habes,

    id. Rosc. Am. 15, 45:

    quid huic responderet, non habebat,

    id. Mur. 12, 26:

    nec quid faceret habebat,

    id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

    qui, quo se reciperent, non haberent,

    Caes. B. G. 4, 38, 2:

    nihil habeo, quod ad te scribam,

    Cic. Att. 7, 19:

    nil habeo, quod agam,

    Hor. S. 1, 9, 19; and:

    nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

    Cic. Lael. 27, 103.—
    B.
    To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

    anulus in digito subter tenuatur habendo,

    i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

    aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

    Ov. Am. 1, 8, 51:

    quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

    Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

    magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

    Tac. A. 4, 44.—Hence,
    2.
    To hold, use, wield, handle, manage:

    nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

    Tac. A. 2, 14.— Trop.:

    quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

    Sall. C. 5, 9; cf.:

    reipublicae partes,

    Tac. A. 4, 6 init. —
    C.
    To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

    aliquem in obsidione,

    Caes. B. C. 3, 31, 3:

    aliquem in liberis custodiis,

    Sall. C. 47, 3; so,

    aliquem in custodiis,

    id. ib. 52, 14:

    aliquem in vinculis,

    id. ib. 51 fin.;

    for which also: in custodiam habitus,

    i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

    quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

    Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

    cum talem virum in potestatem habuisset,

    Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

    quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

    id. ib. 79, 3:

    alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

    Liv. 26, 24:

    aegros in tenebris,

    Cels. 3, 18:

    aquam caelestem sub dio in sole,

    Col. 12, 12, 1:

    in otio militem,

    Liv. 39, 2, 6; cf.:

    legiones habebantur per otium,

    Tac. H. 1, 31:

    externa sine cura habebantur,

    id. A. 1, 79 init.:

    exercitus sine imperio et modestia habitus,

    Sall. J. 44, 1:

    quos ille postea magno in honore habuit,

    Caes. B. C. 1, 77, 2;

    for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

    id. B. G. 5, 54, 4:

    habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

    i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

    ita me mea forma habet sollicitum,

    Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

    miserrimum ego hunc habebo amasium,

    id. Cas. 3, 3, 27 al.:

    laetum Germanicum,

    Tac. A. 2, 57; 65:

    sollicitum habebat cogitatio,

    Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,
    2.
    With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

    cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

    Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

    an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

    id. 7, 2, 37:

    istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

    cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

    Cic. Fl. 29, 71:

    obvium habuerunt patrem,

    Quint. 7, 1, 29:

    reliquas civitates stipendiarias,

    Caes. B. G. 1, 30, 3:

    quod (cognomen) habes hereditarium,

    Cic. Rep. 6, 11:

    quae habuit venalia,

    id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

    qui auro habeat soccis suppactum solum,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

    me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

    have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

    inclusum in curia senatum habuerunt,

    Cic. Att. 6, 2, 8:

    (Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

    id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

    si nondum eum satis habes cognitum,

    id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

    decumas ad aquam deportatas,

    id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

    domitas habere libidines,

    id. de Or. 1, 43, 194:

    omnes philosophiae notos et tractatos locos,

    id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

    innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

    id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

    quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

    Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

    in adversariis scriptum habere (nomen),

    id. Rosc. Com. 3, 9:

    de Caesare satis dictum habebo,

    id. Phil. 5, 19, 52:

    bellum habere susceptum,

    id. Agr. 2, 6, 14:

    quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

    id. Att. 1, 6, 1:

    ut omnes labores, pericula consueta habeam,

    Sall. J. 85, 7:

    compertum ego habeo,

    id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—
    3.
    Also, with a double object, to make, render:

    praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

    Sall. C. 41, 5:

    qui pascua publica infesta habuerant,

    Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

    necdum omnia edita facinora habent,

    id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

    anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

    Plin. Ep. 2, 9, 1:

    sed Pompeium gratia impunitum habuit,

    kept, Vell. 2, 1, 5.—
    4.
    Hence:

    in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

    Sall. J. 14, 1:

    in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

    Curt. 6, 9, 12:

    majora in eo obsequia habiturus,

    Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—
    5.
    To have or hold a person in any manner, to treat, use:

    is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

    Plaut. Capt. 2, 2, 64:

    equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

    Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

    exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

    Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

    eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

    id. J. 103, 5; 113, 2:

    Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

    Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

    video quam molliter tuos habeas,

    Plin. Ep. 5, 19, 1:

    militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

    Curt. 8, 8, 11:

    virgines tam sancte habuit,

    id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

    male habere aliquem,

    Nep. Eum. 12, 1:

    neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

    Tac. A. 2, 10.—
    6.
    With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.
    (α).
    Habere se:

    Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

    Cic. Att. 7, 2, 3:

    praeclare te habes, cum, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

    ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

    id. Att. 11, 7, 4:

    Bene habemus nos,

    id. ib. 2, 8, 1:

    ego me bene habeo,

    am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

    male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

    id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

    quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

    ita se res habet, ut ego, etc.,

    id. Quint. 1, 2:

    sic profecto res se habet,

    id. de Or. 2, 67, 271:

    scire aveo, quomodo res se habeat,

    id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

    ut se tota res habeat,

    id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

    ut meae res sese habent,

    Ter. Phorm. 5, 4, 1.—
    (β).
    Mid.:

    virtus clara aeternaque habetur,

    exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

    sicuti pleraque mortalium habentur,

    as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—
    (γ).
    Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

    I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

    magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

    so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—
    D.
    To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

    aliquem fidelem sibi habere,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

    deos aeternos et beatos,

    Cic. N. D. 1, 17, 45:

    id habent hodie vile et semper habuerunt,

    id. Balb. 22, 51:

    maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

    id. Fin. 1, 11, 37:

    eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

    id. Brut. 15, 61:

    Ut et rex et pater habereter omnium,

    id. Rep. 1, 36; 2, 21:

    parentem Asiae et dici et haberi,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

    eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

    id. N. D. 1, 15, 38:

    cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

    id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

    cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

    Caes. B. G. 4, 21, 7:

    nihil pensi habere,

    Quint. 11, 1, 29; cf.

    also: an perinde habenda sit haec atque illa,

    id. 7, 3, 11:

    sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

    Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

    aliquem pro hoste,

    Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

    nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

    Cic. Fam. 5, 20, 2:

    licet omnia Italica pro Romanis habeam,

    Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

    istuc jam pro facto habeo,

    Cic. Att. 13, 1, 2:

    Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

    to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

    id obliviscendum, pro non dicto habendum,

    Liv. 23, 22, 9:

    hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

    Cic. Att. 5, 5 fin.:

    aliquem in deorum numero,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    aliquem in hostium numero,

    Caes. B. G. 1, 28, 1:

    aliquem suorum In numero,

    Hor. S. 2, 6, 41;

    for which also: hostium numero haberi,

    Cic. Att. 11, 6, 6:

    numero impiorum ac sceleratorum haberi,

    Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

    quem Aegyptii nefas habent nominare,

    Cic. N. D. 3, 22, 56:

    mutare nefas habent,

    Quint. 12, 8, 6:

    nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

    to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

    nec eam rem habuit religioni,

    id. Div. 1, 35, 77:

    quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

    you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

    non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

    sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

    Cic. Fam. 3, 13, 2:

    unum hoc sic habeto: si, etc.,

    id. ib. 2, 6 fin.:

    sic habeto: omnibus, etc.,

    id. Rep. 6, 13:

    enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

    id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

    id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

    Cic. Fam. 13, 29, 2:

    tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

    id. ib. 2, 8, 2.—
    2.
    To take, accept, bear, submit to, endure:

    neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

    Sall. C. 51, 11:

    egestas facile habetur sine damno,

    id. ib. 6, 37:

    quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

    Tac. A. 4, 21:

    neque tantum maleficium impune habendum,

    id. ib. 3, 70;

    12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

    Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—
    E.
    To hold, have possession of, occupy, a place:

    urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

    Sall. C. 6, 1:

    qui mortales initio Africam habuerint,

    id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

    Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

    rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

    urbem Romanam a principio reges habuere,

    Tac. A. 1, 1:

    Hispaniae tribus legionibus habebantur,

    id. ib. 4, 5; 12, 54.—
    2.
    More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

    ille geminus qui Syracusis habet,

    Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

    ubi nunc adulescens habet?

    id. Trin. 1, 2, 156:

    apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

    Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

    situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

    Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—
    F.
    To spend, pass (time, etc.):

    aetatem procul a republica,

    Sall. C. 4, 1:

    vitam,

    id. ib. 51, 12 al.—
    G.
    To have in one's mind, to know, be acquainted with:

    siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

    Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

    nunc cognosce de Bruto,

    there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

    habetis igitur primum ortum tyranni,

    id. Rep. 2, 27:

    habetis sermonem bene longum hominis,

    id. de Or. 2, 88, 361; cf.

    also: habes nostras sententias,

    Suet. Claud. 4:

    habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

    Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —
    H.
    To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

    habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

    Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—
    K.
    To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

    alium quaerebam, iter hac habui,

    made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

    ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

    Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

    iter,

    id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

    vias,

    Luc. 2, 439:

    C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

    to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

    senatum,

    id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

    concilia,

    id. B. G. 5, 53, 4:

    contionem,

    Cic. Att. 4, 1, 6:

    censum,

    id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

    delectum (militum),

    id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

    v. delectus: ludos,

    Suet. Rhet. 1:

    sermonem,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

    orationem,

    to deliver, id. Rep. 1, 46:

    multis verbis ultro citroque habitis,

    id. ib. 6, 9 fin.:

    disputationem,

    id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

    dialogum,

    Cic. Att. 2, 9, 1:

    verba,

    id. de Or. 2, 47, 190:

    querelam de aliquo apud aliquem,

    id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

    controversiam de fundo cum aliquo,

    id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

    deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

    caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

    latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

    Caes. B. G. 6, 23, 6.—
    L.
    Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

    istum exheredare in animo habebat,

    Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

    hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

    Caes. B. G. 6, 7, 5:

    neque bello eum invadere animo habuit,

    Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—
    M.
    Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

    clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

    per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

    Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

    res tuas tibi habeas or habe,

    Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

    illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

    Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

    apage sis amor: tuas tibi res habeto,

    Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

    secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

    Cic. Fam. 7, 25, 2:

    verum haec tu tecum habeto,

    id. Att. 4, 15, 6.—
    N.
    Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

    postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

    Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

    duxi, habui scortum,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

    habeo, inquit, non habeor a Laide,

    Cic. Fam. 9, 26, 2.—
    O.
    Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

    desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

    Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—
    2.
    Transf.:

    hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

    Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

    Certe captus est! Habet!

    Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).
    A.
    In gen.
    1.
    Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—
    2.
    Trop.:

    ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

    Ter. Heaut. 2, 4, 22.—
    B.
    In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

    corpulentior videre atque habitior,

    Plaut. Ep. 1, 1, 8:

    si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

    Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > habeo

  • 16 exeo

    ex-ĕo, ĭi (rarely īvi, Gell. 12, 12, 3; Plaut. Rud. 2, 6, 50; perf. exit, for exiit, id. Ps. 2, 4, 40; Verg. A. 2, 497), ĭtum, īre ( fut. [p. 683] exibo, but exies, exiet, Sen. Ep. 113, 20; id. Apocol. 3, 1 al.;

    exiet for exibit,

    Tert. adv. Jud. 13; Vulg. Matt. 2, 6; 5, 26 al.; perh. also in Hor. C. 4, 4, 65; acc. to some MSS. al. evenit; v. Orell. ad h. l.), v. n. and a.
    I.
    Neutr., to go out or forth, to go away, depart.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    dum intro eo atque exeo,

    Plaut. Ep. 5, 1, 43:

    jam ad te exeo,

    id. Bacch. 4, 6, 24; 4, 9, 129:

    foras,

    id. Cas. 5, 2, 51; cf. id. Rud. 2, 2, 2:

    ex urbe,

    id. Am. 1, 3, 35:

    ex urbe, oppido,

    Cic. Fam. 4, 1, 2; Caes. B. G. 2, 33, 1:

    e patria,

    Cic. Pis. 14, 33:

    e finibus suis,

    Caes. B. G. 1, 5, 1:

    clam ex castris,

    id. ib. 7, 20, 10:

    ab aliquo,

    from one's house, Ter. Eun. 3, 4, 7 (v. ab, I. a.):

    ab urbe,

    away from, Liv. 10, 37, 6 Weissenb. ad loc.; 21, 13, 7; 23, 18, 14;

    al. a villa sua,

    Quint. 6, 3, 49:

    de triclinio, de cubiculo,

    Cic. de Or. 2, 65, 263:

    de balneis,

    id. de Or. 2, 55, 223:

    de navi,

    id. Att. 2, 7, 4:

    (cornix) a cauda de ovo,

    tail first, Plin. 10, 16, 18, § 38:

    portā,

    Plaut. Mil. 5, 39:

    domo,

    Cic. Rep. 1, 12; cf.:

    erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent,

    i. e. withdraw from, leave their country, Caes. B. G. 1, 6, 1; so,

    domo,

    id. ib. 1, 12, 5;

    1, 29, 1: castris,

    id. B. C. 1, 69, 3:

    in solitudinem,

    to withdraw, Cic. Off. 1, 32, 118:

    in alias domos tamquam in colonias,

    id. ib. 1, 17, 54:

    in provinciam,

    Caes. B. G. 1, 33, 4:

    in terram,

    i. e. to land, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 433:

    in luminis oras,

    i. e. to be born, Lucr. 1, 170:

    ad aliquem,

    i. e. to go from home to visit a person, Ter. Hec. 4, 1, 6 et saep.—Prov.:

    exeat aulā, qui vult esse pius,

    Luc. 8, 493.— Poet., with inf.:

    exierant dare veris opes,

    Stat. Ach. 1, 288.—Of inanim. or abstr. subjects:

    cum de consularibus mea prima sors exisset,

    Cic. Att. 1, 19, 3; so,

    sors,

    Hor. C. 2, 3, 27; cf.:

    cujus nomen exisset,

    Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:

    nummi, qui per simulationem ab isto exierant,

    id. ib. 2, 2, 25, §

    61: per septem portus in maris exit aquas (Nilus),

    flows out, empties, Ov. Am. 2, 13, 10:

    septem aquis (Ister),

    Val. Fl. 8, 187:

    populo albae folia vetustiora in angulos exeunt,

    terminate, Plin. 16, 23, 35, § 86:

    color in florem heliotropii,

    id. 37, 6, 22, § 83; cf.:

    masculina nomina in A atque S litteras,

    to end, terminate, Quint. 1, 5, 61.— Pass. impers.:

    uti inde exiri possit,

    Cato, R. R. 1, 2:

    crepuit ostium: exitur foras,

    Plaut. Cas. 4, 3, 15:

    in Velabro, qua in Novam viam exitur,

    Varr. L. L. 6, § 24 Müll.—
    2.
    In partic.
    a.
    In milit. lang., to move out, march out:

    milites, qui de tertia vigilia exissent,

    Caes. B. C. 1, 64 fin.:

    ut paludati (praetores) exeant,

    depart for the battle-field, id. ib. 1, 6, 6:

    ad pugnam,

    Liv. 44, 39, 2; Verg. G. 4, 67:

    ex Italia ad bellum civile,

    Cic. Fam. 2, 16, 3 et saep.— Pass. impers.:

    non posse clam exiri,

    Caes. B. C. 1, 67, 2:

    postquam exitum est maximā copiā,

    Plaut. Am. 1, 1, 64.—
    b.
    In jurid. Lat.: potestate, de or a potestate alicujus, to get out of any one's power (potestas), to be emancipated, become free, Dig. 37, 4, 1, § 6; 62; 28, 6, 3 et saep. (cf. B. 1. infra).—
    c.
    De vita, to depart from life, decease, die (for the usual excedere or decedere de vita):

    quem (me) fuerat aequius ut prius introieram, sic prius exire de vita,

    Cic. Cael. 4, 15; so,

    de vita,

    Plin. Ep. 3, 9, 5; cf.:

    e vita tamquam e theatro,

    Cic. Fin. 1, 15, 49:

    vitā exire,

    Val. Max. 9, 12, ext. 1.—
    d.
    To go out or forth in any manner, to issue, escape (very rare):

    cujus (Isocratis) e ludo tamquam ex equo Trojano meri principes exierunt,

    Cic. de Or. 2, 22, 94:

    hanc tamen Antonius fugam suam, quia vivus exierat, victoriam vocabat,

    Vell. 2, 82, 3.—Of inanimate subjects:

    currente rota cur urceus exit?

    Hor. A. P. 22: libri quidem ita exierunt, ut, etc., turned out (the figure being borrowed from works of art which are cast and turned out of the mould), Cic. Att. 13, 13, 1.—
    e.
    Of plants, to come up, spring forth, sprout out:

    plerumque e terra exit hordeum diebus VII.,

    Varr. R. R. 1, 45, 1:

    ne semina in frugem exeant e terra,

    Plin. 11, 30, 36, § 109:

    folia a radice,

    id. 25, 4, 9, § 28:

    lupinus agro limoso,

    Col. 2, 10, 3:

    fabae in folia,

    Plin. 18, 7, 10, § 57; and absol.:

    ut vix ulla herba exeat,

    Col. 2, 11, 3; so,

    lens sata (with grandescere),

    Pall. Febr. 4;

    and, messis,

    Val. Fl. 7, 549.—
    f.
    To mount upwards, ascend, rise ( poet. and postAug. prose):

    in auras (ignis),

    Lucr. 6, 886:

    ad caelum (arbor),

    Verg. G. 2, 81:

    in altitudinem (comae palmarum),

    Plin. 13, 4, 8, § 37.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen.:

    exisse ex potestate dicimus eos, qui effrenati feruntur aut libidine aut iracundia, etc.... Qui igitur exisse ex potestate dicuntur, idcirco dicuntur, quia non sunt in potestate mentis,

    Cic. Tusc. 3, 5, 11; cf.:

    itaque iratos proprie dicimus exisse de potestate, id est de consilio, de ratione, de mente,

    id. ib. 4, 36, 77;

    for which: a se,

    Petr. 90: ex hac aerumna, Lucil. ap. Non. 296, 16; cf.:

    exire aere alieno,

    Cic. Phil. 11, 6, 13 (dub. al. se exserere):

    quam nihil non consideratum exibat ex ore!

    id. Brut. 76, 265; id. de Or. 2, 22 fin.:

    nequaquam similiter oratio mea exire atque in vulgus emanare poterit,

    id. Rosc. Am. 1, 3; Plin. Pan. 75, 3:

    ea res prodita est et in vulgus exivit,

    Gell. 12, 12, 3; cf. with object-clause:

    exiit opinio, descensurum eum ad Olympia inter athletas,

    Suet. Ner. 53; for which also with a subject-clause:

    quod ante paucos dies exierat in vulgus, laudanti cuidam formam suam, respondisse eum, etc.,

    id. Galb. 20:

    ob hoc exivit proverbium, etc.,

    became current, Vulg. Gen. 10, 9.—
    2.
    In partic.
    a.
    Of time, to run out, end, expire:

    quinto anno exeunte,

    Cic. Div. 1, 25, 53:

    indutiarum dies exierat,

    Liv. 4, 30, 14; 30, 25, 1; 42, 47, 10:

    dies censurae, stipendii,

    id. 9, 34, 22; 22, 33, 5:

    nullus mihi per otium dies exit,

    Sen. Ep. 8; Plin. Pan. 68, 2 et saep.—
    b.
    To extend beyond a certain measure or limit (mostly post-Aug.):

    extra aliquid,

    Varr. R. R. 2, 1, 25:

    vestra vita, licet supra mille annos exeat,

    run out, extend, Sen. Brev. Vit. 6:

    probationes in tertium diem exierunt,

    Plin. Ep. 2, 11, 18:

    digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat,

    Quint. 11, 2, 11; cf.:

    continuus (translationis usus) in allegorias et aenigmata exit,

    id. 8, 6, 14:

    in longum exierit ordo rerum,

    id. 4, 2, 51.—
    c.
    To pass away, perish:

    opus laudabile, numquam a memoria hominum exiturum,

    Sen. Ben. 3, 38; so with a subjectclause:

    an jam memoriā exisse, neminem ex plebe tribunum militum creatum esse?

    Liv. 6, 37, 5.—
    II.
    Act. ( poet. and in postAug. prose), to go or pass beyond a thing.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    limen,

    Ter. Hec. 3, 3, 18:

    Avernas valles,

    Ov. M. 10, 52:

    flumen,

    Val. Fl. 4, 698:

    quantum diurni itineris miliariorum numero in reda possit exiri,

    Vitr. 10, 9, 3:

    donec minor filius lubricum juventae exiret,

    Tac. A. 6, 49 (55) fin. —
    2.
    Pregn., to avoid, evade, ward off:

    corpore tela atque oculis vigilantibus exit,

    avoids the blows, Verg. A. 5, 438; cf.:

    feros exibant dentis adactus (jumenta),

    Lucr. 5, 1330; Stat. Th. 6, 802:

    procul absiliebat, ut acrem exiret odorem,

    Lucr. 6, 1217:

    profluvium sanguinis,

    id. 6, 1206:

    vim viribus,

    Verg. A. 11, 750 et saep.—
    B.
    Trop.
    1.
    To exceed:

    modum,

    Ov. M. 9, 632.—
    2.
    Of time: ad exitam aetatem = ad ultimam aetatem, Paul. ex Fest. p. 28, 5 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > exeo

  • 17 torpesco

    torpēsco, —, —, ere [inchoat. к torpeo ]
    цепенеть, коченеть (gelu t. SenT); становиться неподвижным, застывать, отниматься ( lingua metu torpescit O); ослабевать ( per otium Sl)

    Латинско-русский словарь > torpesco

  • 18 concelebro

    con-celebro, āvī, ātum, āre, etwas von allen Seiten, überaus belebt machen, beleben, I) eig., eine Örtl.: loca aquarum, Lucr.: mare navigerum, Lucr.: terras (mit Geschöpfen), Lucr.: suavi cantu omnem plateam hymenaeo, mit angenehmem Flötenspiel dem Hochzeitsgotte beleben, Plaut. – II) übtr.: A) etw. mit regem Eifer betreiben, studia per otium, Cic. de inv. 1, 4. – B) einen Tag, eine Versammlung usw. durch eine Festlichkeit beleben, festlich begehen, feiern, diem natalem, Plaut.: spectaculum, Liv.: funus, Liv. – C) durch Rede u. Schrift allgemein verbreiten, -bekannt machen, a) übh.: rumorem, Q. Cic. pet. cons. 50. – b) rühmend, rühmen, preisen, verherrlichen, virtutem, Cic.: famā et litteris eius diei victoriam, Caes.: genium ludis et choreis, Tibull.: levia carmina cantu, Lucr.

    lateinisch-deutsches > concelebro

  • 19 excerpo

    ex-cerpo, cerpsī, cerptum, ere (ex u. carpo), I) eig., klaubend herausheben, herausklauben, semina pomis, Hor. sat. 2, 3, 272: testas (ostreorum) et ossa, Sen. ep. 95, 27. – II) übtr.: A) herausnehmen, -heben, d.i. 1) = auslesen, auswählen, bes. auch schriftlich sich ausziehen, einen Auszug machen, excerpere ex his ipsis (malis), si quid inesset boni, Cic. – vom Exzerpieren, exc. quod quisque commodissime praecipere videbatur, Cic.: exc. nomina omnium ex iuniorum tabulis (aus den Listen), Liv.: exc. epistulam istam malā fide, Apul.: posco librum T. Livii et quasi per otium lego atque etiam, ut coeperam, excerpo, Plin. ep.: nihil legit, quod non excerperet, Plin. ep.: pauca ex Gorgia Platonis a prioribus imperite excerpta legere contenti, Quint.: ea (verba) Crispus Sallustius excerpsit ex Originibus Catonis, Suet.: memini me excerpsisse ex Ciceronis epistulis ea dumtaxat, quibus inesset aliqua de eloquentia vel philosophia disputatio, Fronto. – subst., excerptum, ī, n., der Auszug, das Exzerpt, Coelianum, M. Aurel. bei Fronto ep. ad M. Caes. 1, 9 (= ep. Graec. 6. p. 253 N.): Plur., Sen. ep. 33, 3 M. Fronto ep. ad Anton. imp. 2, 5. – 2) als vorzüglich heraus-, hervorheben, paucos, Quint. 10, 1, 45. Tac. dial. 26. – 3) prägn., ausrotten, omnem nobilitatis indolem (jungen Adel), Val. Max. 7, 3, 2. – B) ausscheiden, absondern, streichen, de numero, Cic.: se numero illorum, Hor.: se consuetudini hominum, sich entziehen, Sen.: so auch se vulgo, u. bl. se, sich vom Volke absondern, Sen.

    lateinisch-deutsches > excerpo

  • 20 torpesco

    torpēsco, puī, ere (Inchoat. zu torpeo), alles Leben-, alle Empfindung und Bewegung verlieren, von dem, dessen körperliche oder geistige Lebenskraft in ihrem Prinzip gelähmt ist, deutsch: taub-, betäubt-, steif-, starr werden, erstarren, regungslos-, gefühllos werden, I) eig.: a) infolge physischer Umstände: α) übh.: elaeomeli qui bibere torpescunt, Plin.: scorpiones visā eā (lychnide) torpescunt, Plin. – β) infolge der Untätigkeit, erlahmen, untätig-, mattwerden, erschlaffen, quid tot dextrae? torpescentne in amentia illa? Liv.: ne per otium torpescerent manus aut animus, Sall.: ingenium incultu aut socordiā torpescere sinunt, Sall.: deliciis et desidiā torpescere, Tac. – b) infolge einer Seelenstimmung: torpuerat lingua metu, Ov.: torpuerant molles ante dolore genae, Ov. – II) übtr.: illae (margaritae) senectā rugisque torpescunt, Plin.: vigor cogebatur senio torpescere rerum, Sil.

    lateinisch-deutsches > torpesco

Страницы

См. также в других словарях:

  • Legio XV Primigenia — Sestercio emitido en Roma en 37 38 con el retrato y titulatura imperial de Calígula, creador de la Legio XV Primigenia Activa Desde 39 hasta 70 …   Wikipedia Español

  • DIODORUS — I. DIODORUS Alexandrin, fil. Pollionis philosophi eius, qui composuit Dictionarium Attic. floruit Adriani temp. Suid Diodoros paraeterea duos e Lydia Tiberii temp. Strab. commemorat, ambos oratores. II. DIODORUS Antiochen. Tarsensis Praesul.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Renaissance ottonienne — Otton II, évangéliaire de Liuthar (folio 16r), Reichenau, fin Xe siècle. La renaissance ottonienne, également qualifiée de renaissance ou renouveau du Xe siècle ou de l an mille, est une période médiévale de …   Wikipédia en Français

  • tour — I. Tour, Tantost est feminin, et signifie ce que le Latin Turris. (mais le François si la tour est de forme quadrangulaire, y adjouste ce mot quarrée). Selon ce on dit les tours d une muraille, d une ville, d un chasteau, et par diminutif… …   Thresor de la langue françoyse

  • BELLI indicendi ac gerendi ritus — Romani, ut inquit Varro bella et tarde, et nullâ licentiâ suscipiebant, et quod bellum nullum nisi pium putabant geri oportere, prinsquam indicerent bellum iis, a quibus iniurias factas seiebant, Faeciales legatos res repetitum mittebant quatuor …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ACROSTICHIA — in Constitut. Apostol. Alius quidem Psalmos David canat, populus vero initia versuum, quae dicuntur Acrostichia, succinat. Α᾿κροςτιχὶς enim initium versuum significar. Vide Cael. Rhodig. Antiqq. Lectionum l. 13. c. 39. et Macrum Hierotexic. De… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Castra Novaesium — Das Legionslager Neuss, das antike Novaesium oder Castrum Novaesium (pl. Castra Novaesia), im Neusser Ortsteil Gnadental ist einer der bedeutendsten, besterforschten und ältesten römischen Militärplätze des Rheinlandes. Inhaltsverzeichnis 1 Lage… …   Deutsch Wikipedia

  • Castrum Novaesium — Das Legionslager Neuss, das antike Novaesium oder Castrum Novaesium (pl. Castra Novaesia), im Neusser Ortsteil Gnadental ist einer der bedeutendsten, besterforschten und ältesten römischen Militärplätze des Rheinlandes. Inhaltsverzeichnis 1 Lage… …   Deutsch Wikipedia

  • Legionslager Neuss — Das Legionslager Neuss, das antike Novaesium oder Castrum Novaesium (pl. Castra Novaesia), im Neusser Ortsteil Gnadental ist einer der bedeutendsten, besterforschten und ältesten römischen Militärplätze des Rheinlandes. Inhaltsverzeichnis 1 Lage… …   Deutsch Wikipedia

  • Novaesium — hf Novaesium Alternativname Castrum Novaesium Castra Novaesia (pl.) Limes Niedergermanischer Limes Datierung (Belegung) A) 20/15 bis um 10 v. Chr.[A 1] B) 12/9 v …   Deutsch Wikipedia

  • Novesium — Das Legionslager Neuss, das antike Novaesium oder Castrum Novaesium (pl. Castra Novaesia), im Neusser Ortsteil Gnadental ist einer der bedeutendsten, besterforschten und ältesten römischen Militärplätze des Rheinlandes. Inhaltsverzeichnis 1 Lage… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»